20 września 2024

„BADANIE ZAINTERESOWAŃ UCZNIA I POMOC W WYBORZE DALSZEGO KSZTAŁCENIA”.

Pod takim tytułem w serwisie „Niezbędnik Dyrektora Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej” p. Aleksandra Kubala – Kulpińska zamieściła artykuł, w którym postuluje obserwację i identyfikację zainteresowań uczniów. Takie działanie można wykorzystać do udzielania uczniom pomocy w planowaniu i wyborze dalszej ścieżki edukacyjnej i zawodowej. Autorka zauważa, iż w dzisiejszym świecie istnieje tak wiele możliwości uczestniczenia w zajęciach rozwijających zainteresowania uczniów, iż często proponuje się je w nadmiarze. Zadaje też zasadne pytania. Czy działania rodziców zapisujących na wszelakie możliwe aktywności swoje pociechy są zawsze korzystne dla dzieci? Czy warto wspierać rozpoznanie zainteresowań młodych ludzi i na czym może polegać rola pracowników poradni w tym zakresie?

Wg autorki, z czym trudno się chyba nie zgodzić, młodzież oprócz dodatkowych zajęć służących ich rozwojowi, potrzebuje również czasu np. na odpoczynek czy nawet nudę (stymulującą czasami kreatywność). Zatem zamiast wikłać młodzież w udział w zajęciach na które chodzi ona bez większego zaangażowania, lepiej jest, ukierunkować uwagę młodych ludzi na działania które mogą ich zainteresować, dać im radość i satysfakcję. W tym właśnie p. A. Kubala – Kulpińska upatruje rolę doradcy zawodowego. Może on zatem być pomocny uczniom w poznaniu siebie, nabywaniu wiedzy o zawodach, czy w końcu, w rozwijaniu ich samoświadomości (czyli rozwijaniu umiejętności dbania o siebie, działania w sytuacji zmiany, szukania nowych zainteresowań itp.).

Metod, technik, narzędzi, sposobów zbierania danych o zainteresowaniach dzieci i młodzieży jest wiele. Autorka, za D. Saperem (żył on w latach 1910 – 1994, sformułował znaną wszystkim doradcom – teorię rozwoju zawodowego), wymienia m. in.: szukanie odpowiedzi na pytania, co młodzi ludzie lubią robić i jakimi zawodami się interesują. Warto też obserwować codzienną aktywność młodzieży, a także prowadzić badania: zainteresowań, uwagi, pamięci, wiadomości itd. Można korzystać z profesjonalnie opracowanych narzędzi psychologicznych (testów o określonych parametrach teoretycznych poddanych profesjonalnemu procesowi standaryzacji) lub mniej profesjonalnych ankiet czy kwestionariuszy. Tak naprawdę technik zbierania danych o zainteresowaniach uczniów jest dużo więcej. Do w/w można by jeszcze dorzucić: gry i symulacje, zabawy i konkursy, techniki projekcyjne, techniki plastyczne, burze mózgów, dobrze przeprowadzoną rozmowę doradczą itd. itp.

Nieco krytyczny artykuł pt. „Rzecz o młotku, testach psychologicznych i zdrowym rozsądku” dotyczący nadużywania testów i „testomanii” umieszczono na stronach poradni lat temu kilka http://pppbraniewo.edu.pl/archiwa/2574. Z drugiej strony zachęcaliśmy też młodzież do rozpoznawania własnych predyspozycji np. w tekście – „Zachęta do poznania swoich predyspozycji”. Jest on skierowany do uczniów i można przeczytać go w całości. http://www.szkola-frombork.edu.pl/wp-content/uploads/2020/04/PREDYSPOZYCJE.pdf.

Zanim odniosę się do tego czy i dlaczego warto zachęcać młodzież do poznawania swoich zainteresowań i jak może w tym wesprzeć szkoły poradnia, pragnę zwrócić uwagę na następujący fakt. Ilość narzędzi do określania zainteresowań i predyspozycji uczniów przybywa „jak grzybów po deszczu”. Pod koniec wieku XX psychologowie mogli wybierać spośród 75 testów inteligencji, 200 testów osobowości oraz 200 kwestionariuszy zainteresowań zawodowych itd. Po upływie ponad ćwierci XXI wieku rozmaitych narzędzi diagnostycznych zapewne znacznie przybyło. Niezależnie od tego, że nasi specjaliści (psychologowie, doradcy zawodowi, pedagodzy) mają znacznie skromniejsze możliwości, to przecie rozmaitych testów, kwestionariuszy itp. jest, jak wyżej napisano, bardzo dużo. Warto w tym miejscu mocno podkreślić, że „ilość” nie zawsze idzie w parze z „jakością”. Oto prosty przykład związany z jednym z projektów, którego celem było stworzenie „narzędzi ułatwiających gromadzenie i porządkowanie informacji dotyczących rozwoju zawodowego ucznia, jak też przygotowaniem planów jego kariery zawodowe (…)” . Wartość tego przedsięwzięcia opiewała kilkanaście lat temu na sumę 1 364 000 zł. Przez grzeczność zawodową nie wymienię jego nazwy. Opracowano wówczas w jego ramach m. in. „Test do samobadania …” Kilka pytań w wersji dla np. licealistów brzmi (cytuję dosłownie).: „Potrafię czasami naprawiać swoje zabawki” albo „Lubię zabawy w budowanie szałasów” itp. Możliwe, iż wśród licealistów czy uczniów techników z klas np. z maturalnych (bo do nich przecież jest skierowane owo narzędzie) są osoby które lubią bawić się zabawkami. W końcu zabawki są różne – występują takoż i w wersji dla „dużych dzieci”. Możliwe także, iż jakaś grupa osób w tym przedziale wiekowym bawi się w budowę szałasów (bo jest np. zainteresowana sztuką survivalu). Śmiem jednakowoż twierdzić, iż większość młodych ludzi takie narzędzia może raczej uznać za nieco infantylne.

Wracając do rzeczy. Czy warto pracować z uczniami i pomagać im w określaniu ich zainteresowania (co przełożyć się może także na pomoc w wyborze zawodu)? Zdecydowanie tak! Należy robić to w sposób rozsądny i umiejętny. Coraz częściej mówi się o tym, że świat przyspiesza i zmienia się bardzo szybko. Pojęcie pewności pracy, osiągania kolejnych stopni awansu zawodowego, wykonywania jednego zawodu przez całą karierę zawodową – staje się równie przestarzałe jak maszyna do pisania czy płyty winylowe itp. Powinniśmy zatem uczyć młodych ludzi tego, że każdy musi być przede wszystkim menadżerem swojej kariery. Dlaczego? To proste. Posiadanie dobrej informacji zapewnia potężną siłę napędową. Dlatego gromadzenie wiedzy na temat naszych zainteresowań, zdolności, umiejętności oraz talentów w obecnej dobie jest ważniejsze niż kiedykolwiek. W obliczu tempa zmian o których wyżej, ci którzy wykazują się ignorancją w tej dziedzinie – znajdą się na straconej pozycji, podobnie jak „analfabeci komputerowi” w „komputerowym świecie XXI wieku”.

Jak może poradnia wspierać szkoły w omawianym zakresie?

Możliwości jest dużo. Autorka wymienionego wyżej artykułu podaje m. in.:

prowadzenie zajęć wspomagających rozwój ucznia (kształtowanie umiejętności społecznychi osobistych),
prowadzenie indywidualnych rozmów doradczych z uczniem,
przeprowadzanie diagnozy predyspozycji zawodowych,
dokonywanie oceny indywidualnego potencjału ucznia w zakresie identyfikacji jegozdolności,
nauka samodzielnego wyszukiwania aktualnych i rzetelnych informacji na temat ścieżkiedukacji i rozwoju zawodowego,
organizacja konsultacji dla nauczycieli,
dyżury i konsultacje dla rodziców na terenie placówek,
zajęcia edukacyjne dla rodziców na temat wspomagania dzieci w procesie podejmowaniadecyzji edukacyjnych i zawodowych. I szereg innych działań od lat realizowanych przez PP – P w Braniewie.

Doradca zawodowy Roman Michalski

Opracowano na podstawie artykułu „Badanie zainteresowań ucznia i pomoc w wyborze dalszego kierunku kształcenia” – Aleksandra Kubala-Kulpińska, zamieszczonego w serwisie: „Niezbędnik Dyrektora Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej”.

Inne źródła wykorzystane w artykule:

„Testy niezbędne przy wyborze zawodu i kierunku studiów”, Jim Barrett, For the Polish edition,

„Kim możesz być”, J. Greek, D. Lewis, Otwock 1992,

„Rzecz o młotku testach psychologicznych i zdrowym rozsądku”, R. Michalski.

; http://pppbraniewo.edu.pl/archiwa/2574. Dostęp do strony – 19.09.2024 r. „Zachęta do poznania swoich predyspozycji ….” R. Michalski, http://www.szkola frombork.edu.pl/wp-content/uploads/2020/04/PREDYSPOZYCJE.pdf; Dostęp do strony dnia 19.09.2024 r.

„Testy psychologiczne i pedagogiczne w poradnictwie przewodnik metodyczny”. A.

Frydrychowicz, E. Koźniewska, M. Sobolewska, E. Zawierzyńska, CM PP-P MEN W – wa, 1998 „Ocena psychologiczna pracowników”, E. Hoffman, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003,

Zasoby internetowe dotyczące narzędzi diagnostycznych https://doradztwo.ore.edu.pl/narzedziadiagnostyczne-dla-doradcow-zawodowych/. Dostęp do zasobów z dnia 19.09.2024 r.