DZISIAJ DZIEŃ MATEMATYKI
Matematyka jest królową nauk. Matematyka jest wszędzie. Zajmuje ona znamienite miejsce zarówno jako samodzielna dziedzina nauki, jak również wplata się w różne, bardziej i mniej pokrewne nauki. Towarzyszy nam na co dzień – z większym lub mniejszym udziałem naszej świadomości.
Jak pisze Maja Kramer „Matematyka jest fundamentem logicznego myślenia. Pełni ważna funkcję w procesach poznawania i rozumienia otaczającego świata. Myślenie matematyczne pomaga w codziennym życiu. Jest niezbędne przy podejmowaniu świadomych decyzji, również związanych z finansami, jest ważne w życiu zawodowym.”
Matematyka, zdaniem dzieci, jest wymagająca, jasna, skrupulatna, łatwa, czasem kapryśna, czasem trudna. Możemy postawić pytanie: Czy naprawdę matematyka jest trudna? A może zapoznanie dziecka z matematyką zostało dokonane w sposób niezrozumiały? Być może, to my dorośli, przenieśliśmy swoje lęki i uprzedzenia na dziecko. Mogło się też tak zdarzyć, że w niewystarczający sposób zaciekawiliśmy dziecko lub daliśmy zbyt mało szans by mogło poznać i zaprzyjaźnić się z matematyką. Może nie umieliśmy przekonać, że matematyka może być przyjemna, a jej poznawanie w praktyce fascynujące. Wystarczy przecież uważnie i intuicyjnie obserwować świat, wyruszyć w ciekawą przygodę z cyframi, liczbami, prawami i relacjami.
Skoro matematyka to królowa, to oddajmy jej cześć w należyty sposób. Poświęćmy chwilę dnia codziennego. Przytoczę kilka zabaw i gier, dzięki którym można wyruszyć w ciekawy i zajmujący świat matematyki:
A. Kości – rozwijają umiejętność wykonywania dodawania, odejmowania i mnożenia, a także myślenie logiczne. Mogą pomóc w uwolnieniu dziecka od negatywnych napięć emocjonalnych, a co za tym idzie wyzwolą pozytywne emocje. W czasie gry dziecko nie czeka biernie na pomoc z zewnątrz, ale samo podejmuje działanie. Prezentowane gry nie wymagają zbyt szerokiego zaplecza –wystarczą kostki do gry, miarka krawiecka, kolorowe klamerki, długopis, kartka do zapisywania i oczywiście szczere chęci. Jak zatem wykorzystać kości do gry.
I. „Kto ma więcej?” – rzucamy dwoma lub trzema kostkami, sumujemy liczbę wyrzuconych oczek, kto ma więcej – dostaje punkt. Po rozgrywce (np. po 10 rzutach) sumujemy punkty. W przypadku większej ilości graczy, bo przecież może grać cala rodzina, możemy stopniować punkty. I tak osoba , która ma największą sumę oczek dostaje 5pkt, kolejna 4 pkt., itd. Na zakończenie sumujemy punkty. Możemy pokusić się też o szacowanie wyników- kto najtrafniej podał lokaty poszczególnych graczy dostaje punkty premiowe np. w liczbie 10.
Innym wariantem gry może być mnożenie wyrzuconych oczek i oczywiście podsumowanie wyrzuconych oczek. Punktacja, premiowanie i nagrody pozostają w inicjatywie graczy. Podkreślić należy, ze wszystkie zasady gry muszą być ustalone przed przystąpieniem do pierwszej rozgrywki.
II. „Dwie dodają, jedna odejmuje”. W tym wariancie gry potrzebne są kostki o różnych kolorach – dwie w takim samym, jedna w odmiennym. Ilość wyrzuconych oczek na kostce odmiennej jest odejmowana od sumy wyrzuconych oczek na kostkach tego samego koloru. Omawiamy działanie gdzie nie jest możliwe wykonanie działania a dzieci nie znają liczb ujemnych. Warto też ustalić w zasadach, przed przystąpieniem do rozgrywki, że takie sytuacje nie są punktowane.
Drugim wariantem tej gry może być chodniczek, którego rolę idealnie spełnia miarka krawiecka, może być miarka budowlana (często jest dłuższa), po której gracze przesuwają swoje pionki (np. klamerki do bielizny, kolorowe spinacze). Kto dotrze do końca miarki ten wygrywa. Każdy ruch odbywa się po wyrzuceniu 3 kostek i dokonaniu operacji jak wyżej.
III. „Gram na 5 lub 4 lub 6”. Do gry potrzebne będzie więcej kostek, może być nawet 6. Przed przystąpieniem do gry, gracze ustalają na jaką liczbę grają. Każdy z graczy wyrzuca wszystkie kostki i zapisuje ile razy wypadła dana liczba w jednym rzucie, np. 3 bo na trzech kostkach wypadła liczba, na którą grał gracz. Można też ustalić, że będzie 10 rund rozgrywki i na koniec.
B: Pomysły stanowiące przykład „rodzinnego” traktowania edukacji matematycznej:
- Wspólne pieczenie ciastek. Co tutaj jest matematyką?
I. Obliczanie kosztów związanych z pieczeniem ciasta (ceny poszczególnych składników, całkowity koszt ciasta), na przykład: – Ile będzie kosztowało pół kilograma mąki? – Ile zapłacimy za 6 jaj? – Jaka jest cena połowy kostki margaryny?
II. Poznanie i przeanalizowanie przepisu (liczba składników w przepisie, jednostki wagi, klasyfikowanie składników), na przykład: – Ile mąki potrzeba na wykonanie ciastek? – Ile mąki potrzebowalibyśmy na wykonanie podwójnej porcji ciasta? – Ile porcji ciasta powinieneś przygotować, aby każdy z zaproszonych gości mógł zjeść 2 ciastka? – Ile dekagramów ma 1 kilogram?
III. Przygotowanie ciasta (korzystanie z wagi kuchennej i różnych miarek, porównywanie ich, szacowanie), na przykład: – Ile łyżek mąki zmieści się w 1 szklance? – Ile szklanek cukru mieści się w 1 kilogramie? – Jak odmierzysz pół litra mleka za pomocą szklanki? – Ile łyżeczek proszku do pieczenia potrzebujesz na połowę porcji ciasta? – Ile łyżek cukru potrzeba na wypełnienie połowy szklanki?
IV. Wycinanie ciastek za pomocą foremek (rozpoznawanie kształtów geometrycznych, układanie takiej samej liczby ciastek w rzędach, kolumnach), na przykład: – Ile ciastek zmieści się w jednym rzędzie? – Ile rzędów zmieści się w foremce? – Ile ciastek będzie w foremce, jeżeli ułożysz po sześć ciastek w czterech rzędach? itp.
V. Pieczenie ciastek (korzystanie z termometru, zegara), na przykład: – W jakiej temperaturze należy piec ciastka? – Jaką najwyższą temperaturę można uzyskać w piekarniku? – Ile czasu potrzeba na upieczenie ciastek? – O której godzinie włączyliśmy piekarnik? – O której godzinie należy wyjąć ciastka z piekarnika?
2. Ułóż wspólnie z dzieckiem/dziećmi listę niezbędnych zakupów do domu.
I. Zaproś dziecko do zabawy w szacowanie cen poszczególnych produktów z listy, ogólnej sumy pieniędzy potrzebnej na zakupy, na przykład: – Ile pieniędzy potrzebujemy na zakupy? – Jakie produkty na naszej liście są najdroższe? – Gdzie możemy poszukać oszczędności?
II. Zachęć dziecko do porównania cen produktów umieszczonych na paragonie z szacunkowymi cenami z listy zakupów, na przykład: – Za które produkty zapłaciliśmy mniej, a za które więcej niż przewidywaliśmy? – O ile mniej/więcej pieniędzy wydaliśmy niż planowaliśmy?
3. Można zaproponować ciekawe gry i zachęcić do wykorzystania tych gier w zabawach domowych. Na uwagę zasługują: – gry planszowe: rozwijające logiczne myślenie, pamięć, umiejętność kojarzenia faktów i liczenia (np. szachy, warcaby, Chińczyk, Eurobusiness, Cluedo/Detektyw, Liczby w rozumie, Scrabble, Super Farmer, domino – tradycyjne i różne wersje domina matematycznego, Memo), – gry karciane, kości, bierki, – zabawy konstrukcyjne, rozwijające twórcze i logiczne myślenie (np. sudoku, klocki Jenga, Mastermind), – układanki (np. puzzle, tangram, tantrix).
4. Warto wspólnie z dziećmi wymyślać zabawy i gry, których tematyka jest związana z ich doświadczeniami domowymi, na przykład:
I. „Mój własny pomysł na pizzę dla domowników” Potrzebne materiały: okrągłe talerze papierowe (po jednym dla każdego uczestnika zabawy), składniki do pokrycia pizzy (ilustracje/rysunki: pieczarki, papryka, ser żółty, owoce morza, szpinak, oliwki itp.), karteczki z cenami poszczególnych produktów. Zadaniem każdego uczestnika zabawy jest zaprojektowanie pizzy, którą chciałby zrobić dla rodziny, i obliczyć koszty jej przygotowania. W tym celu wybiera spośród dostępnych składników te, które chce wykorzystać w swojej pizzy, przykleja je na papierowym talerzu i oblicza ich całkowity koszt.
II. „Wycieczka rodzinna” Potrzebne materiały: kostki do gry, pionki. Dziecko przygotowuje lub przygotowujemy wspólnie na dużym arkuszu papieru planszę do gry, powinna przypominać trasę wycieczki rodzinnej. Rysujemy na planszy kilkadziesiąt pól, oznaczają linię startu (dom) i mety (miejsce, do którego chcą się udać z rodziną). Zasady gry: Każdy zawodnik wyrzuca równocześnie dwie (trzy) kostki. Zapamiętuje kostkę z największą liczbą oczek oraz oblicza sumę wszystkich oczek na kostkach, mnoży ją przez 2 i podaje wynik. Jeśli zawodnik udzieli poprawnej odpowiedzi, przesuwa swój pionek na planszy o liczbę miejsc równą najwyższej liczbie oczek z jednej z dwóch (trzech) wyrzuconych kostek. W przypadku błędnej odpowiedzi zawodnik cofa pionek o trzy pola. W grze może brać udział dowolna liczba uczestników. Wygrywa ten, kto pierwszy dojdzie do mety. Zasady ustalamy w odniesieniu do możliwości rachunkowych graczy.
III. „Układamy zadania tekstowe o domownikach” Potrzebne materiały: pojemnik (pudełko) dla każdego uczestnika, kartki z imionami domowników, drobne przedmioty (maskotka, krawat, książka, gazeta, szpulka nici, owoc itp.). Umieszczamy w pojemniku karteczki z imionami domowników. Obok pudełka układamy zgromadzone przedmioty. Zabawa polega na wybraniu jednego z przedmiotów, wylosowaniu imienia domownika i ułożeniu ciekawego zadania tekstowego. Zadaniem pozostałych uczestników zabawy jest rozwiązanie zadania.
Udanego świętowania i fajnej zabawy !
Opracowała : pedagog Justyna Szewczyk
W opracowaniu wykorzystano treści z następujących publikacji:
- Matematyka jest wszędzie. Rodzinne przygody z matematyką. Maja Kramer
- Rozwijanie zainteresowań i zdolności matematycznych uczniów klas I-III szkoły podstawowej. Poradnik nauczyciela. Iwona Fechner-Sędzicka, Barbara Ochmańska, Wiesława Odrobina.