AUTYZM – W CZYM PROBLEM?
- Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, związanym z nieprawidłowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu we wczesnym dzieciństwie.
- Symptomy nieprawidłowości rozwoju ujawniają się do 36. miesiąca życia dziecka, czyli do ukończenia przez nie trzeciego roku życia.
- Autyzm nie jest chorobą psychiczną. Jest rodzajem zupełnie innego rozwoju funkcji neurofizjologcznych.
Objawy autyzmu występują w 3 głównych obszarach:
- interakcje społeczne,
- komunikacja,
- stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności.
Taki podział nazywany jest triadą autystyczną lub triadą zaburzeń autystycznych.
Istota autyzmu
Teoria umysłu – umiejętność pozwalająca na odczytywanie stanów umysłu innych ludzi oraz na ich podstawie przewidywania zachowania. Osoby neurotypowe, czyli większość populacji, nie musi uczyć się teorii umysłu. Zdolność tę nabywa niepostrzeżenie w trakcie rozwoju. Wykształca się zazwyczaj pomiędzy 3-4 r.ż. Osoby ze spectrum autyzmu mają zaburzoną teorię umysłu!
Konsekwencje zaburzonej teorii umysłu:
- Dosłowne rozumienie komunikatów.
- Brak rozumienia fikcji.
- Problemy z interpretacją emocji oraz stanów mentalnych innych osób na podstawie mimiki.
- W mowie spontanicznej osoby z ASD rzadko używają słów odnoszących się do stanu umysłu tj. myśleć, wyobrażać sobie, wiedzieć.
- Nie rozumienie udawania, nieumiejętność udawania.
- Brak identyfikacji obszaru oczu i twarzy jako ważnego źródła informacji na temat emocji,
a także stanów umysłu. - Rozumienie jedynie prostych związków między emocjami a wydarzeniami, brak zrozumienia bardziej złożonych przyczyn emocji.
- Brak różnicowani między tym, że coś stało się przypadkiem, a tym, co ktoś zrobił celowo.
- Brak zrozumienia, kiedy ktoś zwodzi, oszukuje, manipuluje.
- Trudności z empatią, rozumieniem motywacji oraz przekonań innych ludzi.
Centralna koherencja – składanie rzeczywistości z puzzli, funkcja naszych umysłów, która pomaga nam składać wszystkie elementy sytuacji w całość. Osoby ze spektrum autyzmu mają słabą koherencję centralną tzn. nie dostrzegają całego kontekstu sytuacji, koncentrują się na szczególe. To powoduje, że ich zachowanie często nie jest dostosowane do sytuacji.
Co wynika z zaburzeń centralnej koherencji?
- Styl myślenia cechujący się słabą centralną koherencją rzutuje na sposób uczenia się i kontaktowania z ludźmi.
- Mimo dobrego rozumienia mowy, dziecko w danym momencie nie odpowiada na pytanie, ale koncentruje się na brzmieniu jednego słowa i powtarza je, bądź wpatruje się w usta osoby pytającej.
- Dochodzi do problemów z analizą treści, wyławianiem znaczeń i oceną ważności.
- Szkolne działania, w których potrzebne jest jednoczesne przetwarzanie informacji z wielu różnych źródeł, zabierają dziecku więcej czasu i wymagają powtórek oraz wytrwałości w odszyfrowywaniu wzoru
Funkcje wykonawcze – pojęcie funkcji wykonawczych dotyczy różnych operacji, które wiążą się z procesami planowania, przewidywania i dążenia do rozstrzygnięcia określonej sytuacji, co umożliwia podejmowanie właściwych działań i konstruktywne rozwiązywanie problemów życia codziennego.
Trudności, które dotykają osoby z autyzmem wiążące się z funkcjami wykonawczymi to:
- brak płynności myślenia i działania,
- skłonność do perseweracji (powtarzania),
- koncentrowanie się na szczegółach,
- problemy z przestawieniem na nowe zadanie,
- ignorowanie stymulacji nieistotnej z punktu widzenia rozwiązania problemu,
- ograniczone wzorce zachowania, myślenia i zainteresowań,
- negatywne reakcje na zmiany,
- lepsze funkcjonowanie w sytuacjach posiadających jasną strukturę,
- powtarzane i stereotypowe wzorce zachowania występują w sytuacjach, które wymagają umiejętności planowania i aktywnego modyfikowania zachowań, a także wykorzystania pamięci operacyjnej.
Pomocne strategie
Uczeń musi wiedzieć:
- Co ma zrobić?
- Jak ma to zrobić?
- Kiedy zadanie będzie skończone?
- Co potem nastąpi?
- Należy wprowadzić strukturę przestrzeni. Uczeń musi wiedzieć:
- Gdzie się udać / usiąść / stanąć?
- Kiedy się tam udać?
- Jak tam dotrzeć? (pomocne mapki, plany)
- Jak długo tam pozostać?
To się jeszcze przyda:
- Zeszyt do komunikacji
- Struktura (w tym uprzedzanie o zmianach)
- Odpowiednie motywowanie
- Zabezpieczone potrzeby sensoryczne
- Miejsce do wyciszenia
- Wyjaśnianie sytuacji społecznych
- Indywidualne odpytywanie, unikanie presji czasowej
- Pamiętamy o opóźnionym czasie reakcji
- Przerwy („spokój sensoryczny”, rozwijanie relacji)
- Nauczyciel (wspomagający) współorganizujący proces kształcenia
Opracowanie: Małgorzata Sulkowska