O „ISKRACH BOŻYCH” … CZYLI O TYM JAKICH PREDYSPOZYCJI WYMAGAJĄ OD NAS ZAWODY …
Mój świętej pamięci dziadek, mówił mi wiele lat temu, że każdy zawód wymaga od człowieka „iskry bożej”. W języku doradców zawodowych owa „iskra boża” to zestaw predyspozycji które ułatwiają wykonywanie określonej pracy i zawodu. W niniejszym artykule postaram się pokazać (bardzo ogólnie) związki pomiędzy zawodami /grupami zawodów a predyspozycjami.
W poprzednich krótkich artykułach dotyczących predyspozycji wspomniałem, że termin ten zawiera w sobie różne znaczenia (zdolności, zainteresowania, cechy charakteru itd.).
Spróbujmy myśl tę nieco rozwinąć. O uzdolnieniach możemy mówić w ujęciu szerszym (w takim ich opisywaniu wówczas wymienimy np.: uzdolnienia techniczne, uzdolnienia do przedmiotów ścisłych, pedagogiczne, artystyczne itd.). Możemy je omawiać również w węższym zakresie (np. spostrzegawczość, koncentracja i podzielność uwagi, wyobraźnia przestrzenna, sprawność manualna itd.).
W poprzednich krótkich artykułach dotyczących predyspozycji wspomniałem, że termin ten zawiera w sobie różne znaczenia (zdolności, zainteresowania, cechy charakteru itd.).
Spróbujmy myśl tę nieco rozwinąć. O uzdolnieniach możemy mówić w ujęciu szerszym (w takim ich opisywaniu wówczas wymienimy np.: uzdolnienia techniczne, uzdolnienia do przedmiotów ścisłych, pedagogiczne, artystyczne itd.). Możemy je omawiać również w węższym zakresie (np. spostrzegawczość, koncentracja i podzielność uwagi, wyobraźnia przestrzenna, sprawność manualna itd.).
Jak już poprzednio wspomniałem, mówiąc o predyspozycjach, mamy na myśli również i cechy charakteru w stosunku: do pracy, do przedmiotów, zjawisk materialnych (np. systematyczność, dokładność, obowiązkowość, zaradności itd.), do otoczenia (odpowiedzialność, odwaga, opanowanie, samodzielność) itd.
Mówiąc o predyspozycjach do określonych zawodów nie sposób pominąć cech temperamentu przejawiających się w reakcjach emocjonalnych (np.: zrównoważanie, pobudliwość, łatwy kontakt z ludźmi), czy w reakcjach motorycznych (szybkość ruchu i czynności, wytrwałość, cierpliwość itd.). Wspomniałem też o tym, że predyspozycje to również wytrzymałość psychiczna i wytrzymałość fizyczna itd. itp. Artykuły wcześniejsze znajdziesz: (http://www.pppbraniewo.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=481:zacheta-do-poznania-swoich-predyspozycji&catid=8&Itemid=102 i tu http://www.pppbraniewo.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=490:o-predyspozycjach-raz-jeszcze&catid=8&Itemid=102 )
• Poniżej przedstawiam określone grupy zawodów / i przykładowe zawody w kontekście predyspozycji.
• Podziału na grupy i wybór zawodów dokonałem wg. własnego „widzi mi się” .
• W przypadku predyspozycji dla określonej „grupy” profesji, trzeba pamiętać o tym, że zawodów jest w niej na ogół wiele i czasem różnią się one pod tym względem znacznie. Podam przykład w nawiązaniu do pierwszej grupy jaka tu zostanie omówiona (zawodów budowlanych). Do grupy profesji budowlanych należą np.: monter konstrukcji budowlanych, monter sieci i instalacji sanitarnych (oba zawody można zdobyć uczęszczając do Branżowej Szkoły I Stopnia) ale też inżynier budownictwa czy inżynier architektury (te dla odmiany wymagają ukończenia studiów). W zawodzie monter konstrukcji budowlanych przydają się: zdolności techniczne, zdolności manualne i ruchowe, wytrzymałość fizyczna; a także: odpowiedzialność, rozważność, solidność, umiejętność współdziałania, refleks. Monter sieci i instalacji sanitarnych wymaga: zdolności technicznych, wytrzymałości fizycznej; a ponadto: zmysłu równowagi, braku lęku wysokości, spostrzegawczości, ostrości wzroku, podzielności uwagi, umiejętności współdziałania. W zawodzie inżynier budownictwa przydają się: zdolności techniczne, zdolności rachunkowe, wyobraźnia przestrzenna; a także: dobra pamięć, pomysłowość, zdolności społeczne (przy stanowiskach pracy przy kierowaniu ludźmi). Dla zawodu inżyniera architekta odpowiednio: zdolności rachunkowe, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności twórcze (artystyczne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), wyobraźnia przestrzenna, pomysłowość, samodzielność, umiejętność współpracy, estetyka, zdolności rysunkowe itd.
1. ZAWODY BUDOWLANE
Osoby pracujące w zawodach budowlanych zajmują się mówiąc najbardziej ogólnie – budową, rozbudową, remontami i utrzymaniem technicznym obiektów budowlanych. Grupa ta obejmuje zawody w których pracuje się przy wykonywaniu najrozmaitszych prac budowlanych (murowanie, tynkowanie, prace dekarskie, malowanie itd.), wznoszeniu nowych konstrukcji, montażu urządzeń i instalacji grzewczych, wodnych, kanalizacyjnych, gazowych itp. oraz ich konserwacji, sporządzaniu dokumentacji budowlanej (plany, kosztorysy itd.). Zawody budowlane wymagają najczęściej: umiejętności technicznych, umiejętności związanych ze sporządzaniem i użytkowaniem dokumentacji (przydają się tu między innymi – wyobraźnia przestrzenna, zdolności rachunkowe itp.). W niektórych zawodach z tej grupy potrzebne są także: samodzielność, inicjatywa, energia ale również opanowanie i rozwaga (praca często na znacznych wysokościach, rusztowaniach itp.). Kilka przykładowych zawodów z tej grupy w zestawieniu z predyspozycjami.
• Technik budownictwa (predyspozycje): zmysł techniczny i szybkie uczenie się obsługi nowych maszyn i urządzeń, wyobraźnia przestrzenna, umiejętności szybkiego podejmowanie decyzji (zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych), odporność na stres, sprawność fizyczna i odporność psychiczna, dyspozycyjność odpowiedzialność, dobra organizacja, dokładność i systematyczność, umiejętność współpracy w zespole.
• Betoniarz-zbrojarz (predyspozycje): wytrzymałość na długotrwały wysiłek fizyczny, odporność na zmienne warunki atmosferyczne, sprawność fizyczna, dokładność i spostrzegawczość, dyspozycyjność, wyobraźnia przestrzenna, zdolności manualne odpowiedzialne wywiązywanie się z powierzonych zadań bez konieczności stałego nadzoru przełożonego.
• Monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie (predyspozycje): zainteresowania matematyczno-techniczne, sprawność fizyczna i manualna (układ kostno-stawowy, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz zmysł równowagi), spostrzegawczość – z wyobraźnią przestrzenną, zdyscyplinowanie i dokładność przy wykonywaniu pracy, kreatywność i konsekwencja w realizacji zadań, umiejętność koncentracji i podzielność uwagi, wyczucie proporcji, piękna i estetyki, odpowiedzialność za efekty swoich działań.
• Murarz-tynkarz (predyspozycje): cierpliwość, dokładność, wytrwałość, uzdolnienia matematyczne i techniczne, sprawność manualna, wytrzymałość fizyczna, zdolność do pracy na wysokościach, spostrzegawczość.
• Stolarz (predyspozycje): zdolności manualne oraz prawidłowa koordynacja wzrokowo-ruchowa, zainteresowania nowościami technicznymi, zmysł estetyczny i dobry wzrok, uzdolnienia plastyczne, staranność, opanowanie, dokładność, cierpliwość, pomysłowość, dobry gust i samodzielność, umiejętność doboru kolorystycznego drewna i tworzyw sztucznych.
2. ZAWODY EKONOMICZNE I BIUROWE
Prace biurowe zarówno ekonomiczne jak i administracyjne związane są najczęściej z czynnościami rutynowymi o z góry ustalonych etapach. Wymagają dokładności, szybkości ale przede wszystkim dobrej organizacji. W zależności od konkretnego zawodu z tej grupy, wymagane są różne predyspozycje jak chociażby: zdolności rachunkowe (w zawodach związanych z finansami), spostrzegawczość, podzielność uwagi, dobra pamięć wzrokowa, zdolności organizacyjne, systematyczność w działaniu, cierpliwość (żmudne obliczenia, wielokrotne korygowanie danych itp.), zainteresowania problematyką ekonomiczną, umiejętność wypowiadania się w mowie i piśmie itp.
3. ZAWODY HANDLOWE
Handel to nie tylko sprzedaż, szybki obrót towarów na rynku, ale również wypełnianie określonej dokumentacji handlowej, dystrybucja, przechowywanie towarów i ich eksponowanie, transportowanie produktów, zabezpieczenie towarów przed zniszczeniem i zepsuciem, magazynowanie itd. Istnieją tu różne stanowiska pracy i zawody wymagające określonych kwalifikacji i umiejętności. I tak osoby wykonujące zawody w firmach handlowych bezpośrednio przy sprzedaży powinny mieć dobrą pamięć (pamiętanie cen i rozmieszczenia towarów), podzielną uwagę (zwracanie uwagi na wielu klientów jednocześnie), powinny mieć szybkie tempo ruchów, zdolności rachunkowe, zamiłowanie do porządku, systematyczność. Osoby obsługujące klientów powinny być opanowane i muszą potrafić nawiązywać kontakty z klientami (styczność z dużą ilością osób), muszą być uprzejme i taktowne a także zdyscyplinowane. Nie bez znaczenia jest właściwa postawa moralna (rozrachunki z klientami). Osoby wykonujące zawody przy pracy związanej z obrotem handlowym, powinny charakteryzować się dobrą spostrzegawczością (kontrola rachunkowości, wyszukiwanie dokładności itp.), szybką orientacją. Prócz tego przydają się tu również zdolności rachunkowe, rzetelność (styczność z większymi sumami pieniędzy), dokładność, cierpliwość (kontrola ksiąg i rachunków), zdolności organizacyjne (np. szukanie możliwości większej rentowności działalności handlowej) itp.
• Sprzedawca (predyspozycje): umiejętność pracy z ludźmi, życzliwość, cierpliwość, spostrzegawczość, komunikatywność, dokładność.
• Technik handlowiec (predyspozycje): cierpliwość, spostrzegawczość, komunikatywność, życzliwość dla ludzi, systematyczność, dokładność, elastyczność, łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność negocjacji.
4. ZAWODY MECHANICZNE I PROFESJE ZWIĄZANE Z PRZEMYSŁEM.
Bardzo duża gama różnorodnych zawodów. Osoby wybierające jakąś profesję z tej grupy miałyby do czynienia z wieloma technologiami (właśnie te technologie decydują o owej różnorodności). W związku z szybkim rozwojem nauki, techniki, zmieniającymi się technologiami – giną stare zawody i powstają zupełnie nowe. Niektóre zawody z tej grupy związane są np. technologią obróbki metali, inne z obsługą, naprawami, konserwacją najróżnorodniejszych maszyn i urządzeń. Wymagają najczęściej: zmysłu technicznego (rozumienie konstrukcji maszyn), sprawności w posługiwaniu się narzędziami i urządzeniami. Wskazane często są następujące cechy: dobra spostrzegawczość, umiejętność obserwacji, dokładność, systematyczność, podzielność uwagi.
• Elektromechanik (predyspozycje): zainteresowanie elektromechaniką, operatywność w działaniu, uczciwość, sumienność i zdyscyplinowanie, odpowiedzialność i systematyczność w działaniu, umiejętność rozwiązywania problemów zawodowych, myślenie techniczne.
• Elektromechanik pojazdów samochodowych (predyspozycje): uzdolnienia techniczne, sprawność manualna, cierpliwość, spostrzegawczość, dokładność i konsekwencja w realizacji zadań, chęć podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
• Mechanik pojazdów samochodowych (predyspozycje): dokładność, sumienność, odpowiedzialność, kreatywność, konsekwentność w realizacji zadań, otwartość na zmiany, zaradność, zainteresowania techniczne, zdolności manualne.
5. ZAWODY ELEKTRONICZNE, ELEKTRYCZNE, ENERGETYCZNE, TELEKOMUNIKACYJNE, INFORMATYCZNE.
Poszczególne zawody stawiają różnorodne wymagania. W zawodach elektryczno – energetycznych. Niezbędny jest zmysł techniczny, zdolności matematyczne i wiedza z zakresu fizyki na pewno tu nie zaszkodzą. Z innych wymogów można wymienić chociażby spostrzegawczość (kontrola urządzeń elektrycznych i energetycznych), uwaga podzielna (często obsługa całego zespołu urządzeń), szybka reakcja konieczna np. w razie awarii . Bardzo często ważnym wymogiem jest dobry stan zdrowia. W zawodach związanych z elektroniką i telekomunikacją wymagana jest dobra spostrzegawczość (szczególnie przy wyszukiwaniu uszkodzeń), umiejętność dobrej koncentracji uwagi i jej podzielność (np. przy naprawie rozmaitych urządzeń elektronicznych), wyobraźnia przestrzenna niezbędna do zrozumienia budowy urządzeń elektronicznych i ich schematów, uzdolnienia i zainteresowania techniczne, uzdolnienia do fizyki i matematyki, cierpliwość i dokładność (praca może być jednostajna przy bardzo precyzyjnych urządzeniach elektronicznych). W zawodach informatycznych wymagana jest cierpliwość, opanowanie (praca monotonna). Wymagane jest również autentyczne zainteresowanie informatyką i sprzętem komputerowym (uzupełnianie wiedzy na bieżąco, szybki postęp technologiczny, częste zmiany). Przydają się tu również zainteresowania i umiejętności techniczne, zdolności do koncentracji uwagi, spostrzegawczość, umiejętność dostrzegania szczegółów i niewielkich różnic, dokładność w wykonywaniu pewnych procedur.
• Elektryk (predyspozycje): zainteresowanie elektryką, operatywność w działaniu, uczciwość, sumienność i zdyscyplinowanie, terminowość, dokładność, cierpliwość, odpowiedzialność i systematyczność w działaniu, komunikatywność, umiejętność rozwiązywania problemów.
• Technik informatyk (predyspozycje): zainteresowania rozwojem nowoczesnych technologii informatycznych, zdolności manualne, kreatywność, chęć do ciągłego doskonalenia zawodowego, cierpliwość i dokładność.
6. PRAWO I ZAWODY POKREWNE
Praktycznie wszystkie zawody z tej grupy wymagają wykształcenia wyższego. Istnieje wiele dziedzin prawa np.: prawo cywilne, karne, publiczne, administracyjne itp. Istnieją również liczne zawody np. : sędzia, radca prawny, prokurator, adwokat, asystent prawny, komornik, notariusz itd. Wszystkie wymienione dziedziny i zawody wymagają od ludzi pracujących w profesjach prawnych, gruntownej znajomości i wiedzy min. przepisów prawnych. Wiedzę taką można posiąść studiując prawo. Dlatego też osoby które chciałyby pracować w zawodach prawnych powinny pomyśleć o szkole średniej (najlepiej LO) aby uzyskać świadectwo dojrzałości i podjąć studia wyższe. Zawody prawne wymagają wielu predyspozycji z pośród których wymienić można np.: dobrą pamięć, poczucie sprawiedliwości, umiejętność prowadzenia dyskusji, braku zahamowań przy wystąpieniach publicznych, umiejętność przekonywania innych do własnych poglądów, dobrze rozwinięte myślenia logiczne i umiejętności kojarzenia rozmaitych faktów, sprawność, logiczność i umiejętności wypowiadania się w mowie i piśmie.
• Adwokat (predyspozycje): zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), uzdolnienia w procesie percepcji (tzw. zdolności biurowe), wytrzymałość psychiczna. Ponadto: dobra pamięć, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność przekonywania, umiejętność organizacji pracy, dyskrecja
• Notariusz (predyspozycje): zdolności rachunkowe, zdolności werbalne, zdolności naukowe, zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji, wytrzymałość psychiczna. Ponadto: rzetelność, skrupulatność, rzeczowość, dokładność, spostrzegawczość, umiejętność podejmowania decyzji, uczciwość, bezstronność, dyskrecja.
• Prokurator (predyspozycje): zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (zdolności biurowe), wytrzymałość psychiczna. Ponadto: umiejętność przekonywania, odwaga, samokontrola, umiejętność szybkiego i rozsądnego działania, dobra pamięć, spostrzegawczość.
7. ZAWODY Z BRANŻY ODZIEŻOWEJ I WŁÓKIENNICZEJ
Osoby wykonujące zawody z tej grupy są zatrudniane przy produkcji odzieży męskiej, damskiej, młodzieżowej, dziecięcej itp. Podstawowymi surowcami są tkaniny, dzianiny z włókien naturalnych, sztucznych, syntetycznych a także skóra i tworzywa skóropodobne. Dzięki stałemu wprowadzaniu nowych maszyn i urządzeń zarówno kroiczych jak i szwalniczych zmniejsza się stale udział pracy ręcznej w procesach technologicznych przy produkcji odzieży. Praktycznie cała odzież jest już konfekcjonowana (gotowa), dlatego też przez pewien czas spadało zapotrzebowanie na usługi polegające na szyciu miarowym. Ograniczeniem tego procesu stał się czynnik mody. Wymagania i predyspozycje są zróżnicowane w zależności od zawodu. Można wymienić tu jednak np.: spostrzegawczość, umiejętność koncentracji uwagi (np. przy krojeniu), pamięć wzrokową, dobra wyobraźnia przestrzenna (odczytywanie wzorów z żurnali), tzw. ,,miara w oku” (ważna przy krojeniu i dopasowywaniu). Przydatne są również uzdolnienia rysunkowe (modelowanie i projektowanie odzieży), systematyczność, staranność, dokładność i cierpliwość. Ponadto ważna jest pomysłowość (projektowanie odzieży, przeróbki, zmiana fasonów itp.) i poczucie estetyki.
• Krawiec (predyspozycje): zdolności manualne, zdolności artystyczne, wyobraźnia przestrzenna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, pamięć wzrokowa, systematyczność, dokładność, staranność, cierpliwość.
• Technik włókienniczych wyrobów dekoracyjnych (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności artystyczne, wyobraźnia przestrzenna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, pamięć wzrokowa, systematyczność, dokładność, staranność, cierpliwość.
8. ZAWODY GASTRONOMICZNE / SPOŻYWCZE
Ta grupa zawodów obejmuje pracowników gastronomii, którzy są zatrudniani przy sporządzaniu potraw i obsłudze konsumentów w otwartych i zamkniętych zakładach żywienia zbiorowego. Osoby wykonujące zawody z tej grupy pracują również przy sporządzaniu wyrobów garmażeryjnych i przygotowywaniu półfabrykatów, dość duża grupa zawodów obejmuje przetwórstwo i produkcję żywności. Osoby z takim przygotowaniem zawodowym mogą pracować w barach szybkiej obsługi, jadłodajniach, restauracjach, kawiarniach, zakładach przetwórstwa żywności (piekarnie, ciastkarnie, mleczarnie, masarnie, zakłady przetwórstwa owocowo – warzywnego itp.) wykonując rozmaite czynności w zależności od wykonywanego zawodu i miejsca pracy. W zawodach związanych z gastronomią wymagane są między innymi: dobra spostrzegawczość, podzielność uwagi (np. jednoczesne przygotowywanie kilku potraw jednocześnie), umiejętność organizacji pracy, łatwość nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi (stały kontakt z konsumentami), poczucie estetyki (dbałość o estetyczny wygląd potraw, nakryć, pomieszczenia itp.). Bardzo istotny jest rozwinięty zmysł smaku i węchu (ocena jakości potraw). W zawodach związanych z przetwórstwem żywności wymagane są np.: podzielność uwagi (śledzenie toku produkcji i przetwarzania żywności), zamiłowanie do czystości, w niektórych zawodach – zainteresowania chemią i fizyką, systematyczność i dokładność (przestrzeganie receptur przy wyrobie i przetwarzaniu produktów żywnościowych), zdolności rachunkowe (obliczanie proporcji poszczególnych produktów) itp.
• Technik żywienia i usług gastronomicznych (predyspozycje): duża wrażliwość estetyczna i smakowa, kreatywność, szybkie podejmowanie działań, myślenie analityczne, umiejętność pracy w grupie.
• Cukiernik (predyspozycje): dokładność, kreatywność, cierpliwość, sumienność, zainteresowanie cukiernictwem, żywieniem i gastronomią, uzdolnienia kulinarne i artystyczne, predyspozycje do sprawnej oceny surowców i produktów finalnych oraz oceny organoleptycznej produktów i półproduktów cukierniczych, wyczucie czasu i miejsca.
• Piekarz (predyspozycje): dokładność, cierpliwość, sumienność, czujność, zainteresowanie piekarnictwem, żywieniem i gastronomią, uzdolnienia manualne i artystyczne, predyspozycje do sprawnej oceny surowców i produktów finalnych oraz oceny organoleptycznej produktów i półproduktów piekarniczych, wyczucie czasu i miejsca.
• Kucharz (predyspozycje): duża wrażliwość estetyczna i smakowa, dobry węch i wyczucie smaku, zainteresowanie sztuką kulinarną, dyscyplina, kreatywność.
9. HOTELARSTWO I TURYSTYKA
Turystykę w Polsce charakteryzuje obecnie szybkie tempo rozwoju oraz bogactwo form (rozwija się np. gwałtownie agroturystyka czyli wypoczynek na terenach wiejskich). Możliwe, że obecne zawirowania zw. z pandemią koronawirusa negatywnie wpłyną na rozwój branż turystycznej i hotelarskiej. W różnorodnych formach ruchu turystycznego bierze udział (w normalnych a nie takich jak dziś warunkach) wielomilionowa rzesza turystów. Dalszy rozwój ruchu turystycznego, zarówno przyjazdowego z zagranicy, jak i krajowego, uzależniony jest w dużym stopniu od racjonalnego wykorzystania istniejącej bazy usługowej (hotele, informacja turystyczna, biura podróży itp.), jej dalszego rozwoju oraz, od stałego podnoszenia poziomu świadczonych usług. Osoby pracujące w grupie zawodów hotelarskich wykonują, organizują lub nadzorują prace związane z obsługą gości hotelowych (technik hotelarz, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej), lub czynności związane z szeroko rozumianą obsługą ruchu turystycznego. Praca w hotelach, biurach podróży, przedsiębiorstwach usługowych związanych z obsługą ruchu turystycznego, agencjach turystycznych itp. W zależności od konkretnego zawodu potrzebne są rozmaite predyspozycje. Najczęściej powtarzającymi są: dobra komunikatywność, łatwość w kontaktach z ludźmi, zmysł obserwacji i pewien talent psychologiczny (trzeba szybko zauważać i reagować na potrzeby klientów), mieć zdolności do nauki języków obcych (standardem tych zawodów jest biegłość w mowie i piśmie przynajmniej w dwóch językach obcych), przyda się tu również znajomość komputera (zarówno w hotelach jak i agencjach turystycznych to bardzo potrzebne narzędzie pracy) itd.
• Technik hotelarstwa (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne) – komunikatywność, dobra organizacja, dyskrecja, zdolności społeczne (opanowanie, uprzejmość i cierpliwość), odporność na stres. Bardzo przydają się wysokie zdolności językowe (j. obce).
• Technik obsługi turystycznej (predyspozycje): zdolności rachunkowe, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne). zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna.
10. ZAWODY ROLNICZE, OGRODNICTWO, OCHRONA ŚRODOWISKA, LEŚNICTWO
Do tej grupy zalicza się zawody w których praca wymaga kontaktu z przyrodą, zwierzętami, roślinami, z ich pielęgnacją, uprawą, hodowlą, a ponadto różnymi zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie. W grupie tej znajdują się również zawody związane z organizowaniem, wykonywaniem prac związanych z gospodarką leśną, urządzaniem lasu, szeroko rozumianą ochroną środowiska itp. XXI wiek ma być stuleciem biologii. Gospodarka żywnościowa, ochrona środowiska znajdą się w centrum zainteresowań zarówno naukowców jak i praktyków. W zw. z tym przynajmniej niektóre zawody z tej grupy wydają się być perspektywiczne (bardziej perspektywiczne są profesje związane np. z ochroną środowiska niż z rolnictwem, co wcale nie oznacza, że dla niektórych osób zawody rolnicze są złe). Zawody z tej grupy wymagają zamiłowania do przyrody, poczucia odpowiedzialności, zdolności prowadzenia obserwacji, spostrzegawczości, dokładności, zrównoważenia, przydają się tu wiadomości z zakresu biologii. Niektóre profesje wymagają bardzo dobrego stanu zdrowia.
• Rolnik (predyspozycje): zainteresowanie rolnictwem, wiedzą rolniczą i umiejętność praktycznego jej stosowania w pracy, wytrwałość i cierpliwość, dokładność, sumienność i systematyczność (są to bardzo ważne cechy szczególnie przy czynnościach związanych z doglądaniem inwentarza), zaradność i pomysłowość, dobra sprawność fizyczna, wytrzymałość fizyczną, spostrzegawczość i umiejętność obserwacji (np. zjawisk zachodzących w przyrodzie), dobry refleks (jest to niezbędne przy kierowaniu oraz obsłudze pojazdów i maszyn rolniczych).
• Technik agrobiznesu (predyspozycje): zainteresowania ekonomiczne i ekologiczne, zdolności organizatorskie i marketingowe, kreatywność, komunikatywność, zamiłowanie do przyrody, umiejętność nawiązywania relacji z ludźmi.
• Technik leśnik (predyspozycje): dokładność, sumienność, zdyscyplinowanie, przewidywanie konsekwencji swoich decyzji, konsekwencję w realizacji zadań, zainteresowanie przyrodą i losami naszej planety, gotowość do pracy na świeżym powietrzu, uzdolnienia technicznie.
11. SPORT
W grupie tej mieszczą się zawody związane z działalnością sportową i z czynnym zawodowym uprawianiem rozmaitych dyscyplin sportowych. Celem pracy w profesjonalnym sporcie jest osiąganie wyniku (treningi, udział w zawodach sportowych itp.). Wszystkie dyscypliny sportowe możemy podzielić na dwie grupy: indywidualne i zespołowe. Do codziennych czynności sportowców należą odbywanie treningów i start w zawodach. W innych zaś zawodach z tej grupy do czynności należą np.: profesjonalne organizowanie treningów, organizacja i przeprowadzanie imprez sportowych, kontrola formy sportowców, sędziowanie, przeprowadzanie zajęć sportowych (np. lekcji WF), prowadzenie zgrupowań sportowych, organizacja pracy klubów sportowych, wyszukiwanie talentów itd. (zależy to od wykonywanego zawodu).
Jeśli idzie o wymagania i predyspozycje to w poszczególnych zawodach z tej grupy są one oczywiście zróżnicowane. Najczęściej zawody te wiążą się z aktywnością fizyczną i dużą sprawnością sportową. Dużą rolę odgrywa dobry refleks, prawidłowa koordynacja wzrokowo ruchowa, dobra motywacja do pracy, wytrwałość, cierpliwość, odporność na rozmaite presje i stres, duża odporność emocjonalna i samokontrola itd.
• Sportowiec zawodowy (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: wytrwałość, cierpliwość, samodyscyplina, koncentracja uwagi, szybkość decyzji.
• Nauczyciel wychowania fizycznego (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: talent pedagogiczny, intuicja, umiejętność motywowania innych do działania, dobra pamięć, dar obserwacji, spostrzegawczość, energiczność działania, wytrwałość, cierpliwość.
12. ZAWODY ARTYSTYCZNE
Zawody artystyczne to zawody do nauki których (i późniejszego ich wykonywania) nieodzowne są odpowiednie zdolności np. muzyczne, plastyczne itp. Zdolności takie można rozwijać, niemniej istotne jest tu posiadanie pewnego zadatku w postaci tzw. talentu w określonej dziedzinie. Zawody te związane są z szeroko rozumianą sztuką plastyczną, a także konserwacją dzieł sztuki. Mieszczą się tu również profesje artystyczne związane ze światem muzyki i tańca oraz powiązane ze sztuką teatralną i filmową. Opis predyspozycji nie jest tu chyba potrzebny ponieważ potocznie wyobrażenia o tym czego się wymaga od przyszłego np. artysty malarza ( talentu plastycznego, zmysłu estetycznego, odpowiednich cechy osobowości np. uporu, cierpliwości, samodyscypliny, wytrwałości itp., umiejętności odwzorowywania rzeczywistości, chęci tworzenia itd. itp.) są przeważnie trafne. Ponadto grupa zawodów tego typu jest zróżnicowana. Warto więc sprawdzić potrzebne predyspozycje w zawodach dla was interesujących.
13. ZAWODY MUNDUROWE (POLICJA, WOJSKO, STRAŻ POŻARNA ITP.).
W grupie tej znajdują się zawody związane z utrzymaniem bezpieczeństwa i służbami ochrony. W zawodach tych często wykonuje się czynności ryzykowne, wymagające odwagi, sprawności fizycznej, wytrzymałości, umiejętności posługiwania się specjalistycznym i charakterystycznym dla określonych zawodów sprzętem. W związku ze specyfiką tych profesji wymaga się dobrego stanu zdrowia i odpowiednich dla określonych zawodów cech osobowości np. umiejętności organizacji i kierowania ludźmi, odwagi i wytrwałości w dążeniu do celu, wytrzymałości na długotrwały wysiłek, podzielności uwagi, umiejętności szybkiego i trafnego podejmowania decyzji, umiejętności logicznego myślenia i przewidywania skutków wydawanych decyzji i podejmowanych działań, odporności emocjonalnej itp.
• Strażak (predyspozycje): zdolności techniczne, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, wyobraźnia przestrzenna, wytrzymałość psychiczna wytrzymałość fizyczna. Ponadto: refleks, spostrzegawczość, odwaga, wytrwałość, podzielność uwagi, umiejętność pracy zespołowej.
• Żołnierz (predyspozycje): zdolności podobne jak wyżej. Ponadto: odpowiedzialność, odwaga, refleks, koncentracja i podzielność uwagi.
• Policjant (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: refleks, spostrzegawczość, odwaga, wytrwałość, podzielność uwagi, umiejętność pracy zespołowej itd.
14. ZAWODY MEDYCZNE
Lekarze różnych specjalności, pielęgniarki, fizjoterapeuci, farmaceuci – wszystkie te zawody łączy jedna cecha: chęć niesienia pomocy innym ludziom. Mówiąc inaczej, osoby wybierające zawody z tej grupy, oprócz wielu innych predyspozycji powinny wykazywać chęć pomocy innym ludziom, umieć nawiązywać prawidłowe kontakty z innymi. Bo chory to nie tylko pacjent którego trzeba wyleczyć, ale przede wszystkim człowiek którego, często, trzeba pocieszyć. Ważna jest tu dobra spostrzegawczość (obserwowanie objawów chorobowych), dobra pamięć, staranność i systematyczność, opanowanie i zrównoważenie (choremu należy zapewnić spokojną atmosferę). Ważne jest także poczucie odpowiedzialności i zaradność (podejmowanie ważnych decyzji dotyczących pacjenta), skłonności opiekuńcze o których była już mowa, skłonność do zachowania czystości osobistej i otoczenia. W wielu zawodach związanych z medycyną przydają się zainteresowania i uzdolnienia z zakresu biologii i chemii.
• Technik farmaceutyczny (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe). Ponadto: zdolności językowe, dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, dobra pamięć wzrokowa, dokładność, sumienność, cierpliwość, systematyczność.
• Asystentka stomatologiczna (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja wzrokowo – ruchowa, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), czucie dotykowe, dobra pamięć.
• Pielęgniarka (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, pamięć: wierna i gotowa, staranność, dokładność, systematyczność, poczucie odpowiedzialność, skłonności opiekuńcze.
• Lekarz (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (wybitne), wyobraźnia przestrzenna, zdolności społeczne (wybitne). Ponadto: dyskrecja, spostrzegawczość, dokładność, sumienność, dobra pamięć, zdolności językowe
15. NAUCZANIE, WYCHOWANIE, OPIEKA NAD INNYMI
W grupie tej pracują ludzie w zawodach które mają zadanie, mówiąc najprościej, uczyć i wychowywać. Są to przede wszystkim profesje do wykonywania których wymagane jest wykształcenie wyższe czyli ukończone studia. Pojedyncze zawody z tej grupy można zdobyć w szkole policealnej np. opiekunka dziecięca. Osoby które chciałyby wykonywać jeden z zawodów z tej grupy powinny wybierać po ukończonej szkole podstawowej szkoły średnie (licea ogólnokształcące lub technika). Uzyskana matura umożliwi dalszą edukację na studiach wyższych (np. na kierunku pedagogika, kierunkach nauczycielskich itp.). Nauczyciele i wychowawcy mają możliwość wpływania na dzieci i młodzież poprzez swoją osobowość i wiedzę. Dlatego też muszą posiadać odpowiednie predyspozycje z pośród których najważniejsze są predyspozycje społeczne. Osoby chcące pracować w tych zawodach muszą przede wszystkim lubić dzieci i młodzież, muszą być cierpliwe, elastyczne w postępowaniu z innymi ludźmi, konsekwentne i odpowiedzialne itd.
• Opiekunka dziecięca (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności twórcze (artystyczne), zdolności społeczne, wytrzymałość psychiczna.
Mówiąc o predyspozycjach do określonych zawodów nie sposób pominąć cech temperamentu przejawiających się w reakcjach emocjonalnych (np.: zrównoważanie, pobudliwość, łatwy kontakt z ludźmi), czy w reakcjach motorycznych (szybkość ruchu i czynności, wytrwałość, cierpliwość itd.). Wspomniałem też o tym, że predyspozycje to również wytrzymałość psychiczna i wytrzymałość fizyczna itd. itp. Artykuły wcześniejsze znajdziesz: (http://www.pppbraniewo.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=481:zacheta-do-poznania-swoich-predyspozycji&catid=8&Itemid=102 i tu http://www.pppbraniewo.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=490:o-predyspozycjach-raz-jeszcze&catid=8&Itemid=102 )
• Poniżej przedstawiam określone grupy zawodów / i przykładowe zawody w kontekście predyspozycji.
• Podziału na grupy i wybór zawodów dokonałem wg. własnego „widzi mi się” .
• W przypadku predyspozycji dla określonej „grupy” profesji, trzeba pamiętać o tym, że zawodów jest w niej na ogół wiele i czasem różnią się one pod tym względem znacznie. Podam przykład w nawiązaniu do pierwszej grupy jaka tu zostanie omówiona (zawodów budowlanych). Do grupy profesji budowlanych należą np.: monter konstrukcji budowlanych, monter sieci i instalacji sanitarnych (oba zawody można zdobyć uczęszczając do Branżowej Szkoły I Stopnia) ale też inżynier budownictwa czy inżynier architektury (te dla odmiany wymagają ukończenia studiów). W zawodzie monter konstrukcji budowlanych przydają się: zdolności techniczne, zdolności manualne i ruchowe, wytrzymałość fizyczna; a także: odpowiedzialność, rozważność, solidność, umiejętność współdziałania, refleks. Monter sieci i instalacji sanitarnych wymaga: zdolności technicznych, wytrzymałości fizycznej; a ponadto: zmysłu równowagi, braku lęku wysokości, spostrzegawczości, ostrości wzroku, podzielności uwagi, umiejętności współdziałania. W zawodzie inżynier budownictwa przydają się: zdolności techniczne, zdolności rachunkowe, wyobraźnia przestrzenna; a także: dobra pamięć, pomysłowość, zdolności społeczne (przy stanowiskach pracy przy kierowaniu ludźmi). Dla zawodu inżyniera architekta odpowiednio: zdolności rachunkowe, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności twórcze (artystyczne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), wyobraźnia przestrzenna, pomysłowość, samodzielność, umiejętność współpracy, estetyka, zdolności rysunkowe itd.
1. ZAWODY BUDOWLANE
Osoby pracujące w zawodach budowlanych zajmują się mówiąc najbardziej ogólnie – budową, rozbudową, remontami i utrzymaniem technicznym obiektów budowlanych. Grupa ta obejmuje zawody w których pracuje się przy wykonywaniu najrozmaitszych prac budowlanych (murowanie, tynkowanie, prace dekarskie, malowanie itd.), wznoszeniu nowych konstrukcji, montażu urządzeń i instalacji grzewczych, wodnych, kanalizacyjnych, gazowych itp. oraz ich konserwacji, sporządzaniu dokumentacji budowlanej (plany, kosztorysy itd.). Zawody budowlane wymagają najczęściej: umiejętności technicznych, umiejętności związanych ze sporządzaniem i użytkowaniem dokumentacji (przydają się tu między innymi – wyobraźnia przestrzenna, zdolności rachunkowe itp.). W niektórych zawodach z tej grupy potrzebne są także: samodzielność, inicjatywa, energia ale również opanowanie i rozwaga (praca często na znacznych wysokościach, rusztowaniach itp.). Kilka przykładowych zawodów z tej grupy w zestawieniu z predyspozycjami.
• Technik budownictwa (predyspozycje): zmysł techniczny i szybkie uczenie się obsługi nowych maszyn i urządzeń, wyobraźnia przestrzenna, umiejętności szybkiego podejmowanie decyzji (zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych), odporność na stres, sprawność fizyczna i odporność psychiczna, dyspozycyjność odpowiedzialność, dobra organizacja, dokładność i systematyczność, umiejętność współpracy w zespole.
• Betoniarz-zbrojarz (predyspozycje): wytrzymałość na długotrwały wysiłek fizyczny, odporność na zmienne warunki atmosferyczne, sprawność fizyczna, dokładność i spostrzegawczość, dyspozycyjność, wyobraźnia przestrzenna, zdolności manualne odpowiedzialne wywiązywanie się z powierzonych zadań bez konieczności stałego nadzoru przełożonego.
• Monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie (predyspozycje): zainteresowania matematyczno-techniczne, sprawność fizyczna i manualna (układ kostno-stawowy, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz zmysł równowagi), spostrzegawczość – z wyobraźnią przestrzenną, zdyscyplinowanie i dokładność przy wykonywaniu pracy, kreatywność i konsekwencja w realizacji zadań, umiejętność koncentracji i podzielność uwagi, wyczucie proporcji, piękna i estetyki, odpowiedzialność za efekty swoich działań.
• Murarz-tynkarz (predyspozycje): cierpliwość, dokładność, wytrwałość, uzdolnienia matematyczne i techniczne, sprawność manualna, wytrzymałość fizyczna, zdolność do pracy na wysokościach, spostrzegawczość.
• Stolarz (predyspozycje): zdolności manualne oraz prawidłowa koordynacja wzrokowo-ruchowa, zainteresowania nowościami technicznymi, zmysł estetyczny i dobry wzrok, uzdolnienia plastyczne, staranność, opanowanie, dokładność, cierpliwość, pomysłowość, dobry gust i samodzielność, umiejętność doboru kolorystycznego drewna i tworzyw sztucznych.
2. ZAWODY EKONOMICZNE I BIUROWE
Prace biurowe zarówno ekonomiczne jak i administracyjne związane są najczęściej z czynnościami rutynowymi o z góry ustalonych etapach. Wymagają dokładności, szybkości ale przede wszystkim dobrej organizacji. W zależności od konkretnego zawodu z tej grupy, wymagane są różne predyspozycje jak chociażby: zdolności rachunkowe (w zawodach związanych z finansami), spostrzegawczość, podzielność uwagi, dobra pamięć wzrokowa, zdolności organizacyjne, systematyczność w działaniu, cierpliwość (żmudne obliczenia, wielokrotne korygowanie danych itp.), zainteresowania problematyką ekonomiczną, umiejętność wypowiadania się w mowie i piśmie itp.
3. ZAWODY HANDLOWE
Handel to nie tylko sprzedaż, szybki obrót towarów na rynku, ale również wypełnianie określonej dokumentacji handlowej, dystrybucja, przechowywanie towarów i ich eksponowanie, transportowanie produktów, zabezpieczenie towarów przed zniszczeniem i zepsuciem, magazynowanie itd. Istnieją tu różne stanowiska pracy i zawody wymagające określonych kwalifikacji i umiejętności. I tak osoby wykonujące zawody w firmach handlowych bezpośrednio przy sprzedaży powinny mieć dobrą pamięć (pamiętanie cen i rozmieszczenia towarów), podzielną uwagę (zwracanie uwagi na wielu klientów jednocześnie), powinny mieć szybkie tempo ruchów, zdolności rachunkowe, zamiłowanie do porządku, systematyczność. Osoby obsługujące klientów powinny być opanowane i muszą potrafić nawiązywać kontakty z klientami (styczność z dużą ilością osób), muszą być uprzejme i taktowne a także zdyscyplinowane. Nie bez znaczenia jest właściwa postawa moralna (rozrachunki z klientami). Osoby wykonujące zawody przy pracy związanej z obrotem handlowym, powinny charakteryzować się dobrą spostrzegawczością (kontrola rachunkowości, wyszukiwanie dokładności itp.), szybką orientacją. Prócz tego przydają się tu również zdolności rachunkowe, rzetelność (styczność z większymi sumami pieniędzy), dokładność, cierpliwość (kontrola ksiąg i rachunków), zdolności organizacyjne (np. szukanie możliwości większej rentowności działalności handlowej) itp.
• Sprzedawca (predyspozycje): umiejętność pracy z ludźmi, życzliwość, cierpliwość, spostrzegawczość, komunikatywność, dokładność.
• Technik handlowiec (predyspozycje): cierpliwość, spostrzegawczość, komunikatywność, życzliwość dla ludzi, systematyczność, dokładność, elastyczność, łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność negocjacji.
4. ZAWODY MECHANICZNE I PROFESJE ZWIĄZANE Z PRZEMYSŁEM.
Bardzo duża gama różnorodnych zawodów. Osoby wybierające jakąś profesję z tej grupy miałyby do czynienia z wieloma technologiami (właśnie te technologie decydują o owej różnorodności). W związku z szybkim rozwojem nauki, techniki, zmieniającymi się technologiami – giną stare zawody i powstają zupełnie nowe. Niektóre zawody z tej grupy związane są np. technologią obróbki metali, inne z obsługą, naprawami, konserwacją najróżnorodniejszych maszyn i urządzeń. Wymagają najczęściej: zmysłu technicznego (rozumienie konstrukcji maszyn), sprawności w posługiwaniu się narzędziami i urządzeniami. Wskazane często są następujące cechy: dobra spostrzegawczość, umiejętność obserwacji, dokładność, systematyczność, podzielność uwagi.
• Elektromechanik (predyspozycje): zainteresowanie elektromechaniką, operatywność w działaniu, uczciwość, sumienność i zdyscyplinowanie, odpowiedzialność i systematyczność w działaniu, umiejętność rozwiązywania problemów zawodowych, myślenie techniczne.
• Elektromechanik pojazdów samochodowych (predyspozycje): uzdolnienia techniczne, sprawność manualna, cierpliwość, spostrzegawczość, dokładność i konsekwencja w realizacji zadań, chęć podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
• Mechanik pojazdów samochodowych (predyspozycje): dokładność, sumienność, odpowiedzialność, kreatywność, konsekwentność w realizacji zadań, otwartość na zmiany, zaradność, zainteresowania techniczne, zdolności manualne.
5. ZAWODY ELEKTRONICZNE, ELEKTRYCZNE, ENERGETYCZNE, TELEKOMUNIKACYJNE, INFORMATYCZNE.
Poszczególne zawody stawiają różnorodne wymagania. W zawodach elektryczno – energetycznych. Niezbędny jest zmysł techniczny, zdolności matematyczne i wiedza z zakresu fizyki na pewno tu nie zaszkodzą. Z innych wymogów można wymienić chociażby spostrzegawczość (kontrola urządzeń elektrycznych i energetycznych), uwaga podzielna (często obsługa całego zespołu urządzeń), szybka reakcja konieczna np. w razie awarii . Bardzo często ważnym wymogiem jest dobry stan zdrowia. W zawodach związanych z elektroniką i telekomunikacją wymagana jest dobra spostrzegawczość (szczególnie przy wyszukiwaniu uszkodzeń), umiejętność dobrej koncentracji uwagi i jej podzielność (np. przy naprawie rozmaitych urządzeń elektronicznych), wyobraźnia przestrzenna niezbędna do zrozumienia budowy urządzeń elektronicznych i ich schematów, uzdolnienia i zainteresowania techniczne, uzdolnienia do fizyki i matematyki, cierpliwość i dokładność (praca może być jednostajna przy bardzo precyzyjnych urządzeniach elektronicznych). W zawodach informatycznych wymagana jest cierpliwość, opanowanie (praca monotonna). Wymagane jest również autentyczne zainteresowanie informatyką i sprzętem komputerowym (uzupełnianie wiedzy na bieżąco, szybki postęp technologiczny, częste zmiany). Przydają się tu również zainteresowania i umiejętności techniczne, zdolności do koncentracji uwagi, spostrzegawczość, umiejętność dostrzegania szczegółów i niewielkich różnic, dokładność w wykonywaniu pewnych procedur.
• Elektryk (predyspozycje): zainteresowanie elektryką, operatywność w działaniu, uczciwość, sumienność i zdyscyplinowanie, terminowość, dokładność, cierpliwość, odpowiedzialność i systematyczność w działaniu, komunikatywność, umiejętność rozwiązywania problemów.
• Technik informatyk (predyspozycje): zainteresowania rozwojem nowoczesnych technologii informatycznych, zdolności manualne, kreatywność, chęć do ciągłego doskonalenia zawodowego, cierpliwość i dokładność.
6. PRAWO I ZAWODY POKREWNE
Praktycznie wszystkie zawody z tej grupy wymagają wykształcenia wyższego. Istnieje wiele dziedzin prawa np.: prawo cywilne, karne, publiczne, administracyjne itp. Istnieją również liczne zawody np. : sędzia, radca prawny, prokurator, adwokat, asystent prawny, komornik, notariusz itd. Wszystkie wymienione dziedziny i zawody wymagają od ludzi pracujących w profesjach prawnych, gruntownej znajomości i wiedzy min. przepisów prawnych. Wiedzę taką można posiąść studiując prawo. Dlatego też osoby które chciałyby pracować w zawodach prawnych powinny pomyśleć o szkole średniej (najlepiej LO) aby uzyskać świadectwo dojrzałości i podjąć studia wyższe. Zawody prawne wymagają wielu predyspozycji z pośród których wymienić można np.: dobrą pamięć, poczucie sprawiedliwości, umiejętność prowadzenia dyskusji, braku zahamowań przy wystąpieniach publicznych, umiejętność przekonywania innych do własnych poglądów, dobrze rozwinięte myślenia logiczne i umiejętności kojarzenia rozmaitych faktów, sprawność, logiczność i umiejętności wypowiadania się w mowie i piśmie.
• Adwokat (predyspozycje): zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), uzdolnienia w procesie percepcji (tzw. zdolności biurowe), wytrzymałość psychiczna. Ponadto: dobra pamięć, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność przekonywania, umiejętność organizacji pracy, dyskrecja
• Notariusz (predyspozycje): zdolności rachunkowe, zdolności werbalne, zdolności naukowe, zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji, wytrzymałość psychiczna. Ponadto: rzetelność, skrupulatność, rzeczowość, dokładność, spostrzegawczość, umiejętność podejmowania decyzji, uczciwość, bezstronność, dyskrecja.
• Prokurator (predyspozycje): zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (zdolności biurowe), wytrzymałość psychiczna. Ponadto: umiejętność przekonywania, odwaga, samokontrola, umiejętność szybkiego i rozsądnego działania, dobra pamięć, spostrzegawczość.
7. ZAWODY Z BRANŻY ODZIEŻOWEJ I WŁÓKIENNICZEJ
Osoby wykonujące zawody z tej grupy są zatrudniane przy produkcji odzieży męskiej, damskiej, młodzieżowej, dziecięcej itp. Podstawowymi surowcami są tkaniny, dzianiny z włókien naturalnych, sztucznych, syntetycznych a także skóra i tworzywa skóropodobne. Dzięki stałemu wprowadzaniu nowych maszyn i urządzeń zarówno kroiczych jak i szwalniczych zmniejsza się stale udział pracy ręcznej w procesach technologicznych przy produkcji odzieży. Praktycznie cała odzież jest już konfekcjonowana (gotowa), dlatego też przez pewien czas spadało zapotrzebowanie na usługi polegające na szyciu miarowym. Ograniczeniem tego procesu stał się czynnik mody. Wymagania i predyspozycje są zróżnicowane w zależności od zawodu. Można wymienić tu jednak np.: spostrzegawczość, umiejętność koncentracji uwagi (np. przy krojeniu), pamięć wzrokową, dobra wyobraźnia przestrzenna (odczytywanie wzorów z żurnali), tzw. ,,miara w oku” (ważna przy krojeniu i dopasowywaniu). Przydatne są również uzdolnienia rysunkowe (modelowanie i projektowanie odzieży), systematyczność, staranność, dokładność i cierpliwość. Ponadto ważna jest pomysłowość (projektowanie odzieży, przeróbki, zmiana fasonów itp.) i poczucie estetyki.
• Krawiec (predyspozycje): zdolności manualne, zdolności artystyczne, wyobraźnia przestrzenna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, pamięć wzrokowa, systematyczność, dokładność, staranność, cierpliwość.
• Technik włókienniczych wyrobów dekoracyjnych (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności artystyczne, wyobraźnia przestrzenna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, pamięć wzrokowa, systematyczność, dokładność, staranność, cierpliwość.
8. ZAWODY GASTRONOMICZNE / SPOŻYWCZE
Ta grupa zawodów obejmuje pracowników gastronomii, którzy są zatrudniani przy sporządzaniu potraw i obsłudze konsumentów w otwartych i zamkniętych zakładach żywienia zbiorowego. Osoby wykonujące zawody z tej grupy pracują również przy sporządzaniu wyrobów garmażeryjnych i przygotowywaniu półfabrykatów, dość duża grupa zawodów obejmuje przetwórstwo i produkcję żywności. Osoby z takim przygotowaniem zawodowym mogą pracować w barach szybkiej obsługi, jadłodajniach, restauracjach, kawiarniach, zakładach przetwórstwa żywności (piekarnie, ciastkarnie, mleczarnie, masarnie, zakłady przetwórstwa owocowo – warzywnego itp.) wykonując rozmaite czynności w zależności od wykonywanego zawodu i miejsca pracy. W zawodach związanych z gastronomią wymagane są między innymi: dobra spostrzegawczość, podzielność uwagi (np. jednoczesne przygotowywanie kilku potraw jednocześnie), umiejętność organizacji pracy, łatwość nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi (stały kontakt z konsumentami), poczucie estetyki (dbałość o estetyczny wygląd potraw, nakryć, pomieszczenia itp.). Bardzo istotny jest rozwinięty zmysł smaku i węchu (ocena jakości potraw). W zawodach związanych z przetwórstwem żywności wymagane są np.: podzielność uwagi (śledzenie toku produkcji i przetwarzania żywności), zamiłowanie do czystości, w niektórych zawodach – zainteresowania chemią i fizyką, systematyczność i dokładność (przestrzeganie receptur przy wyrobie i przetwarzaniu produktów żywnościowych), zdolności rachunkowe (obliczanie proporcji poszczególnych produktów) itp.
• Technik żywienia i usług gastronomicznych (predyspozycje): duża wrażliwość estetyczna i smakowa, kreatywność, szybkie podejmowanie działań, myślenie analityczne, umiejętność pracy w grupie.
• Cukiernik (predyspozycje): dokładność, kreatywność, cierpliwość, sumienność, zainteresowanie cukiernictwem, żywieniem i gastronomią, uzdolnienia kulinarne i artystyczne, predyspozycje do sprawnej oceny surowców i produktów finalnych oraz oceny organoleptycznej produktów i półproduktów cukierniczych, wyczucie czasu i miejsca.
• Piekarz (predyspozycje): dokładność, cierpliwość, sumienność, czujność, zainteresowanie piekarnictwem, żywieniem i gastronomią, uzdolnienia manualne i artystyczne, predyspozycje do sprawnej oceny surowców i produktów finalnych oraz oceny organoleptycznej produktów i półproduktów piekarniczych, wyczucie czasu i miejsca.
• Kucharz (predyspozycje): duża wrażliwość estetyczna i smakowa, dobry węch i wyczucie smaku, zainteresowanie sztuką kulinarną, dyscyplina, kreatywność.
9. HOTELARSTWO I TURYSTYKA
Turystykę w Polsce charakteryzuje obecnie szybkie tempo rozwoju oraz bogactwo form (rozwija się np. gwałtownie agroturystyka czyli wypoczynek na terenach wiejskich). Możliwe, że obecne zawirowania zw. z pandemią koronawirusa negatywnie wpłyną na rozwój branż turystycznej i hotelarskiej. W różnorodnych formach ruchu turystycznego bierze udział (w normalnych a nie takich jak dziś warunkach) wielomilionowa rzesza turystów. Dalszy rozwój ruchu turystycznego, zarówno przyjazdowego z zagranicy, jak i krajowego, uzależniony jest w dużym stopniu od racjonalnego wykorzystania istniejącej bazy usługowej (hotele, informacja turystyczna, biura podróży itp.), jej dalszego rozwoju oraz, od stałego podnoszenia poziomu świadczonych usług. Osoby pracujące w grupie zawodów hotelarskich wykonują, organizują lub nadzorują prace związane z obsługą gości hotelowych (technik hotelarz, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej), lub czynności związane z szeroko rozumianą obsługą ruchu turystycznego. Praca w hotelach, biurach podróży, przedsiębiorstwach usługowych związanych z obsługą ruchu turystycznego, agencjach turystycznych itp. W zależności od konkretnego zawodu potrzebne są rozmaite predyspozycje. Najczęściej powtarzającymi są: dobra komunikatywność, łatwość w kontaktach z ludźmi, zmysł obserwacji i pewien talent psychologiczny (trzeba szybko zauważać i reagować na potrzeby klientów), mieć zdolności do nauki języków obcych (standardem tych zawodów jest biegłość w mowie i piśmie przynajmniej w dwóch językach obcych), przyda się tu również znajomość komputera (zarówno w hotelach jak i agencjach turystycznych to bardzo potrzebne narzędzie pracy) itd.
• Technik hotelarstwa (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne) – komunikatywność, dobra organizacja, dyskrecja, zdolności społeczne (opanowanie, uprzejmość i cierpliwość), odporność na stres. Bardzo przydają się wysokie zdolności językowe (j. obce).
• Technik obsługi turystycznej (predyspozycje): zdolności rachunkowe, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne). zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna.
10. ZAWODY ROLNICZE, OGRODNICTWO, OCHRONA ŚRODOWISKA, LEŚNICTWO
Do tej grupy zalicza się zawody w których praca wymaga kontaktu z przyrodą, zwierzętami, roślinami, z ich pielęgnacją, uprawą, hodowlą, a ponadto różnymi zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie. W grupie tej znajdują się również zawody związane z organizowaniem, wykonywaniem prac związanych z gospodarką leśną, urządzaniem lasu, szeroko rozumianą ochroną środowiska itp. XXI wiek ma być stuleciem biologii. Gospodarka żywnościowa, ochrona środowiska znajdą się w centrum zainteresowań zarówno naukowców jak i praktyków. W zw. z tym przynajmniej niektóre zawody z tej grupy wydają się być perspektywiczne (bardziej perspektywiczne są profesje związane np. z ochroną środowiska niż z rolnictwem, co wcale nie oznacza, że dla niektórych osób zawody rolnicze są złe). Zawody z tej grupy wymagają zamiłowania do przyrody, poczucia odpowiedzialności, zdolności prowadzenia obserwacji, spostrzegawczości, dokładności, zrównoważenia, przydają się tu wiadomości z zakresu biologii. Niektóre profesje wymagają bardzo dobrego stanu zdrowia.
• Rolnik (predyspozycje): zainteresowanie rolnictwem, wiedzą rolniczą i umiejętność praktycznego jej stosowania w pracy, wytrwałość i cierpliwość, dokładność, sumienność i systematyczność (są to bardzo ważne cechy szczególnie przy czynnościach związanych z doglądaniem inwentarza), zaradność i pomysłowość, dobra sprawność fizyczna, wytrzymałość fizyczną, spostrzegawczość i umiejętność obserwacji (np. zjawisk zachodzących w przyrodzie), dobry refleks (jest to niezbędne przy kierowaniu oraz obsłudze pojazdów i maszyn rolniczych).
• Technik agrobiznesu (predyspozycje): zainteresowania ekonomiczne i ekologiczne, zdolności organizatorskie i marketingowe, kreatywność, komunikatywność, zamiłowanie do przyrody, umiejętność nawiązywania relacji z ludźmi.
• Technik leśnik (predyspozycje): dokładność, sumienność, zdyscyplinowanie, przewidywanie konsekwencji swoich decyzji, konsekwencję w realizacji zadań, zainteresowanie przyrodą i losami naszej planety, gotowość do pracy na świeżym powietrzu, uzdolnienia technicznie.
11. SPORT
W grupie tej mieszczą się zawody związane z działalnością sportową i z czynnym zawodowym uprawianiem rozmaitych dyscyplin sportowych. Celem pracy w profesjonalnym sporcie jest osiąganie wyniku (treningi, udział w zawodach sportowych itp.). Wszystkie dyscypliny sportowe możemy podzielić na dwie grupy: indywidualne i zespołowe. Do codziennych czynności sportowców należą odbywanie treningów i start w zawodach. W innych zaś zawodach z tej grupy do czynności należą np.: profesjonalne organizowanie treningów, organizacja i przeprowadzanie imprez sportowych, kontrola formy sportowców, sędziowanie, przeprowadzanie zajęć sportowych (np. lekcji WF), prowadzenie zgrupowań sportowych, organizacja pracy klubów sportowych, wyszukiwanie talentów itd. (zależy to od wykonywanego zawodu).
Jeśli idzie o wymagania i predyspozycje to w poszczególnych zawodach z tej grupy są one oczywiście zróżnicowane. Najczęściej zawody te wiążą się z aktywnością fizyczną i dużą sprawnością sportową. Dużą rolę odgrywa dobry refleks, prawidłowa koordynacja wzrokowo ruchowa, dobra motywacja do pracy, wytrwałość, cierpliwość, odporność na rozmaite presje i stres, duża odporność emocjonalna i samokontrola itd.
• Sportowiec zawodowy (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: wytrwałość, cierpliwość, samodyscyplina, koncentracja uwagi, szybkość decyzji.
• Nauczyciel wychowania fizycznego (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: talent pedagogiczny, intuicja, umiejętność motywowania innych do działania, dobra pamięć, dar obserwacji, spostrzegawczość, energiczność działania, wytrwałość, cierpliwość.
12. ZAWODY ARTYSTYCZNE
Zawody artystyczne to zawody do nauki których (i późniejszego ich wykonywania) nieodzowne są odpowiednie zdolności np. muzyczne, plastyczne itp. Zdolności takie można rozwijać, niemniej istotne jest tu posiadanie pewnego zadatku w postaci tzw. talentu w określonej dziedzinie. Zawody te związane są z szeroko rozumianą sztuką plastyczną, a także konserwacją dzieł sztuki. Mieszczą się tu również profesje artystyczne związane ze światem muzyki i tańca oraz powiązane ze sztuką teatralną i filmową. Opis predyspozycji nie jest tu chyba potrzebny ponieważ potocznie wyobrażenia o tym czego się wymaga od przyszłego np. artysty malarza ( talentu plastycznego, zmysłu estetycznego, odpowiednich cechy osobowości np. uporu, cierpliwości, samodyscypliny, wytrwałości itp., umiejętności odwzorowywania rzeczywistości, chęci tworzenia itd. itp.) są przeważnie trafne. Ponadto grupa zawodów tego typu jest zróżnicowana. Warto więc sprawdzić potrzebne predyspozycje w zawodach dla was interesujących.
13. ZAWODY MUNDUROWE (POLICJA, WOJSKO, STRAŻ POŻARNA ITP.).
W grupie tej znajdują się zawody związane z utrzymaniem bezpieczeństwa i służbami ochrony. W zawodach tych często wykonuje się czynności ryzykowne, wymagające odwagi, sprawności fizycznej, wytrzymałości, umiejętności posługiwania się specjalistycznym i charakterystycznym dla określonych zawodów sprzętem. W związku ze specyfiką tych profesji wymaga się dobrego stanu zdrowia i odpowiednich dla określonych zawodów cech osobowości np. umiejętności organizacji i kierowania ludźmi, odwagi i wytrwałości w dążeniu do celu, wytrzymałości na długotrwały wysiłek, podzielności uwagi, umiejętności szybkiego i trafnego podejmowania decyzji, umiejętności logicznego myślenia i przewidywania skutków wydawanych decyzji i podejmowanych działań, odporności emocjonalnej itp.
• Strażak (predyspozycje): zdolności techniczne, zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, wyobraźnia przestrzenna, wytrzymałość psychiczna wytrzymałość fizyczna. Ponadto: refleks, spostrzegawczość, odwaga, wytrwałość, podzielność uwagi, umiejętność pracy zespołowej.
• Żołnierz (predyspozycje): zdolności podobne jak wyżej. Ponadto: odpowiedzialność, odwaga, refleks, koncentracja i podzielność uwagi.
• Policjant (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: refleks, spostrzegawczość, odwaga, wytrwałość, podzielność uwagi, umiejętność pracy zespołowej itd.
14. ZAWODY MEDYCZNE
Lekarze różnych specjalności, pielęgniarki, fizjoterapeuci, farmaceuci – wszystkie te zawody łączy jedna cecha: chęć niesienia pomocy innym ludziom. Mówiąc inaczej, osoby wybierające zawody z tej grupy, oprócz wielu innych predyspozycji powinny wykazywać chęć pomocy innym ludziom, umieć nawiązywać prawidłowe kontakty z innymi. Bo chory to nie tylko pacjent którego trzeba wyleczyć, ale przede wszystkim człowiek którego, często, trzeba pocieszyć. Ważna jest tu dobra spostrzegawczość (obserwowanie objawów chorobowych), dobra pamięć, staranność i systematyczność, opanowanie i zrównoważenie (choremu należy zapewnić spokojną atmosferę). Ważne jest także poczucie odpowiedzialności i zaradność (podejmowanie ważnych decyzji dotyczących pacjenta), skłonności opiekuńcze o których była już mowa, skłonność do zachowania czystości osobistej i otoczenia. W wielu zawodach związanych z medycyną przydają się zainteresowania i uzdolnienia z zakresu biologii i chemii.
• Technik farmaceutyczny (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe). Ponadto: zdolności językowe, dobra spostrzegawczość, uwaga skoncentrowana, dobra pamięć wzrokowa, dokładność, sumienność, cierpliwość, systematyczność.
• Asystentka stomatologiczna (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja wzrokowo – ruchowa, zdolności werbalne (słowne), zdolności społeczne, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), czucie dotykowe, dobra pamięć.
• Pielęgniarka (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności naukowe (myślenie logiczne), zdolności społeczne uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna, wytrzymałość fizyczna. Ponadto: dobra spostrzegawczość, pamięć: wierna i gotowa, staranność, dokładność, systematyczność, poczucie odpowiedzialność, skłonności opiekuńcze.
• Lekarz (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe (wybitne), wyobraźnia przestrzenna, zdolności społeczne (wybitne). Ponadto: dyskrecja, spostrzegawczość, dokładność, sumienność, dobra pamięć, zdolności językowe
15. NAUCZANIE, WYCHOWANIE, OPIEKA NAD INNYMI
W grupie tej pracują ludzie w zawodach które mają zadanie, mówiąc najprościej, uczyć i wychowywać. Są to przede wszystkim profesje do wykonywania których wymagane jest wykształcenie wyższe czyli ukończone studia. Pojedyncze zawody z tej grupy można zdobyć w szkole policealnej np. opiekunka dziecięca. Osoby które chciałyby wykonywać jeden z zawodów z tej grupy powinny wybierać po ukończonej szkole podstawowej szkoły średnie (licea ogólnokształcące lub technika). Uzyskana matura umożliwi dalszą edukację na studiach wyższych (np. na kierunku pedagogika, kierunkach nauczycielskich itp.). Nauczyciele i wychowawcy mają możliwość wpływania na dzieci i młodzież poprzez swoją osobowość i wiedzę. Dlatego też muszą posiadać odpowiednie predyspozycje z pośród których najważniejsze są predyspozycje społeczne. Osoby chcące pracować w tych zawodach muszą przede wszystkim lubić dzieci i młodzież, muszą być cierpliwe, elastyczne w postępowaniu z innymi ludźmi, konsekwentne i odpowiedzialne itd.
• Opiekunka dziecięca (predyspozycje): zdolności manualne, ruchowe, koordynacja, zdolności werbalne (słowne), zdolności twórcze (artystyczne), zdolności społeczne, wytrzymałość psychiczna.
• Nauczyciel (predyspozycje): zdolności werbalne (słowne), zdolności naukowe, zdolności społeczna, uzdolnienia w procesie percepcji (z. biurowe), wytrzymałość psychiczna. Ponadto: umiejętność samokontroli, spostrzegawczość, podzielność uwagi, dobra pamięć, motywacja do samokształcenia.
Opracował: Roman Michalski
Bibliografia:
1. „Kim możesz być”, J. Greek, D. Lewis, Otwock 1992,
2. „Szkoła, Zawód, Praca”, A. Rajkiewicz, J. Budkiewicz, E. Zakościelna, J. Kączkowska, Warszawa 1969,
3. „Ocena psychologiczna pracowników”, E. Hoffman, Gdańsk 2003,
4. „Przewodnik po zawodach”, M. Wiederaszal – Bazyl i zespół redakcyjny, Warszawa 1998,
5. „Słownik Pedagogiki Pracy”, Redakcja: L. Koczniewska, T. W. Nowacki, Z. Wiatrowski, Wrocław 1986,
6. „ Zawody szkolnictwa zawodowego”, K. Lelińska, M. Gruza, G. Sołtysińska, Warszawa 2005
7. Przewodnik po zawodach t. I -VII, wydanie II, Departament Rynku Pracy MGPiPS, Warszawa 2003
8. „Przewodnik po zawodach”, D. Obidniak, A Pfeiffer, M. Suliga, KOWEZiU, Warszawa 2011
9. „Karty zawodów. Mój zawód, moja przyszłość” http://mzmp.syntea.pl/wp-content/uploads/sites/7/2016/01/Karty-zawod%C3%B3w.pdf
10. „Zawodoznawstwo w planowaniu kariery”, K. Lelińska, Warszawa 2006, http://www.kul.pl/files/37/www/Zawodoznawstwo2.pdf
11. Informatory wydawane przez wydawnictwo „Perspektywy Press”
1. „Kim możesz być”, J. Greek, D. Lewis, Otwock 1992,
2. „Szkoła, Zawód, Praca”, A. Rajkiewicz, J. Budkiewicz, E. Zakościelna, J. Kączkowska, Warszawa 1969,
3. „Ocena psychologiczna pracowników”, E. Hoffman, Gdańsk 2003,
4. „Przewodnik po zawodach”, M. Wiederaszal – Bazyl i zespół redakcyjny, Warszawa 1998,
5. „Słownik Pedagogiki Pracy”, Redakcja: L. Koczniewska, T. W. Nowacki, Z. Wiatrowski, Wrocław 1986,
6. „ Zawody szkolnictwa zawodowego”, K. Lelińska, M. Gruza, G. Sołtysińska, Warszawa 2005
7. Przewodnik po zawodach t. I -VII, wydanie II, Departament Rynku Pracy MGPiPS, Warszawa 2003
8. „Przewodnik po zawodach”, D. Obidniak, A Pfeiffer, M. Suliga, KOWEZiU, Warszawa 2011
9. „Karty zawodów. Mój zawód, moja przyszłość” http://mzmp.syntea.pl/wp-content/uploads/sites/7/2016/01/Karty-zawod%C3%B3w.pdf
10. „Zawodoznawstwo w planowaniu kariery”, K. Lelińska, Warszawa 2006, http://www.kul.pl/files/37/www/Zawodoznawstwo2.pdf
11. Informatory wydawane przez wydawnictwo „Perspektywy Press”