EUROPEJSKI TYDZIEŃ ŚWIADOMOŚCI DYSLEKSJI.

ZAPEWNIJ DZIECKU RÓWNY START – KORZYŚCI WYNIKAJĄCE  Z WCZESNEJ DIAGNOZY RYZYKA DYSLEKSJI/ DYSLEKSJI ORAZ INTERWENCJI SPECJALISTYCZNEJ

Termin ,,ryzyko dysleksji” wprowadziła prof. Marta Bogdanowicz w 1993 roku na Konferencji Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Gdańsku. Odwoływała się do terminologii  stosowanej przez Europen Dyslexia Association na temat wczesnego rozpoznawania dysleksji.

Termin „dysleksja” został utworzony z dwóch greckich słów – morfemu „dys” oznaczającego trudność, niemożność lub brak czegoś oraz słowa „lexicos”, którego znaczenie odnosi się do słów. ,, Dysleksja to odmienny sposób nabywania umiejętności czytania i pisania oraz ortografii o podłożu neurobiologicznym”. Trudności poznawcze, które powodują te odmienność mogą także wpłynąć na umiejętności planowania, liczenia itp. (M. Bogdanowicz).

Termin ryzyko dysleksji można zdefiniować jako zagrożenie wystąpienia dysleksji, czyli podwyższone prawdopodobieństwo rozwinięcia się tego zaburzenia w przyszłości u konkretnego dziecka. Mówi się o nim przede wszystkim w okresie poprzedzającym rozpoczęcie formalnej nauki czytania i pisania, a więc przed pójściem dziecka do szkoły. W Polsce o ryzyku dysleksji mówimy także w przypadku uczniów klas I – III szkoły podstawowej. Pamiętajmy o tym, że profilaktyka jest zawsze tańsza i bardziej skuteczna od terapii.

Znaczenie wczesnego wykrywania ryzyka dysleksji.

Poziom realizacji przez dziecko w wieku przedszkolnym zadań rozwojowych wyznacza poziom jego gotowości do opanowania umiejętności czytania i pisania w okresie szkolnym. Zatem im większe trudności przejawia dziecko w wieku przedszkolnym w zakresie mowy, motoryki, percepcji wzrokowej i słuchowej, pamięci czy orientacji w przestrzeni, tym większe będą jego trudności w uczeniu się czytania i pisania. Za objawy ryzyka dysleksji w wieku przedszkolnym M. Bogdanowicz uważa między innymi: trudności w bieganiu, trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów, niechęć do czynności samoobsługowych i problemy z ich wykonywaniem (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), niechęć do zabaw manipulacyjnych, trudności w budowaniu z klocków, niechęć i nieporadność w rysowaniu, oburęczność, trudności z zapamiętaniem i wypowiadaniem nazw i złożonych wyrazów. Dostrzeżenie nieprawidłowości rozwojowych u dziecka w wieku przedszkolnym i wprowadzenie działań profilaktycznych zwiększa szanse na opanowanie umiejętności czytania i pisania w programowo ustalonym czasie (klasy I-III). Jest to bowiem okres gwałtownego rozwoju kompetencji językowej i komunikacyjnej dziecka. Wysoka efektywność ćwiczeń terapeutycznych związana jest z plastycznością układu nerwowego w tym wieku i podatnością na zmiany, w przeciwieństwie do układu nerwowego człowieka dorosłego. Sprzyja temu brak pełnej strukturalizacji ośrodkowego układu nerwowego dziecka i specjalizacji w zakresie funkcji psychicznych. Rozwój owych funkcji następuje poprzez różnego rodzaju działania dziecka, zaś ich charakterystyczną cechą we wczesnych okresach rozwojowych jest to, iż nie funkcjonują one w sposób izolowany lecz jako ściśle powiązana całość. Tym samym, funkcje bardziej opóźnione mogą być kompensowane przez inne, sprawniejsze. To kompensowanie braków z jednej strony może utrudniać wykrywanie trudności u dzieci, ale z drugiej, pozwala zminimalizować w tym okresie wysiłek, jaki dziecko wkłada w ćwiczenia wyrównawcze funkcji bardziej zaburzonych.

Okres od 2 do 7 r. ż. jest najlepszym okresem zarówno dla wykrywania potencjalnych dyslektyków, jak i efektywnego stymulowania funkcji percepcyjno-motorycznych odpowiedzialnych za opanowanie umiejętności czytania i pisania. Swoje wnioski opiera na analizie zaburzeń integracji międzymodalnej u dzieci dyslektycznych, u podstaw której leży założenie, iż podstawą opanowania umiejętności czytania – tak, jak każdej „wyższej” czynności inteligentnej – zdolność do integrowania informacji odbieranych jednocześnie przez kilka zmysłów. Angażowanie wielu funkcji podczas czytania ma miejsce głównie w początkowym okresie opanowywania tej umiejętności, w przeciwieństwie do okresu sprawnego posługiwania się słowem pisanym, czyli okresu dorosłości.

Dysleksja rozwojowa stanowi jedną z poważniejszych i powszechniejszych barier utrudniających uczestnictwo w procesie kształcenia, a w konsekwencji wpływających na ograniczenie szans edukacyjnych i życiowych. Aby zapewnić dzieciom z dysleksją rozwojową równe szanse edukacyjne oraz wyeliminować czynniki lokujące je w niekorzystnej sytuacji edukacyjnej, konieczne jest udzielenie im specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Należy pamiętać, że objawy dysleksji rozwojowej mają swoją dynamikę. Zmieniają się wraz z wiekiem i nowymi wymaganiami dydaktycznymi. Zależą od rozległości i głębokości zaburzeń odpowiadających za czytanie i pisanie oraz czasu trwania terapii pedagogicznej. Pod wpływem stresu, np. na sprawdzianie, po dłuższej przerwie (np. wakacje), liczba błędów popełnianych przez ucznia zwiększa się. Mogą pojawić się też i rozszerzać nowe symptomy.

Korzyści dla dziecka wynikające z wczesnej interwencji specjalistycznej:

Wczesne rozpoznanie: Im wcześniej rozpozna się specyficzne trudności w uczeniu się, tym skuteczniejsza może być pomoc. Wczesna diagnoza i odpowiednia terapia mogą znacznie poprawić jakość życia dziecka i jego osiągnięcia szkolne poprzez  równy start. Zapobiega pogłębianiu się trudności i pojawianiu się nowych objawów wtórnych, przede wszystkim w sferze emocjonalnej i motywacyjnej.

Zrozumienie potrzeb: Dzięki wiedzy o specyficznych trudnościach można lepiej zrozumieć potrzeby dziecka.

Wsparcie dla dziecka: Specjalistyczne wsparcie terapeutyczne oraz dostosowanie wymagań edukacyjnych oraz metod i form pracy do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia, możliwość zwolnienia z nauki drugiego języka obcego w przypadku dziecka z diagnozą głębokiej dysleksji, możliwość przystąpienia do egzaminów zewnętrznych  w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i możliwości psychofizycznych ucznia.

Współpraca ze szkołą: Wiedza o specyficznych trudnościach ułatwia współpracę z nauczycielami i innymi specjalistami.

Czy możliwe jest „wyleczenie” poszczególnych trudności poprzez odpowiednie zaopiekowanie psychologiczno-pedagogiczne?

Trudności w uczeniu się nie są leczone, ale wczesna interwencja może złagodzić ich skutki. Osoby z trudnościami w uczeniu się mogą opracować sposoby radzenia sobie ze swoimi trudnościami. Objawy dysleksji nie ustępują wraz z wiekiem, towarzyszą człowiekowi przez całe życie, dlatego osoba z dysleksją potrzebuje wsparcia terapeutycznego i specjalistycznych działań edukacyjnych, aby zminimalizować jej skutki w codziennym życiu.

Jaka jest rola rodziców?

1. W przypadku pytań skontaktuj się z poradnią psychologiczno-­pedagogiczną i poproś o fachową pomoc.
2. Pozostawaj w ścisłej współpracy ze szkołą, monitoruj wyniki nauczania dziecka i nagradzaj starania.
3. Rozwijaj wrodzone talenty dziecka, by podnieść jego samoocenę.
4. Zaplanuj dziecku czas na odpoczynek po szkole, ponieważ może być przemęczone nadmiarem bodźców, zmęczone fizycznie.
5. Zorganizuj dziecku stałą, fachową opiekę w warunkach domowych, aby bez zbędnego stresu mogło porządkować wiedzę. Wsparcie musi być systematyczne, prowadzone w atmosferze akceptacji.
6. Wspomagaj rozwój dziecka tak, jak potrafisz! Koloruj, maluj, wycinaj, czytaj książki, układaj puzzle, klocki, a także śpiewaj piosenki, klaszcz i tańcz z nim.
7. Włączaj dziecko w pomaganie przy pracach domowych – to uczy odpowiedzialności i szacunku do wykonywanej pracy. Z całą pewnością jednak doskonali koordynację wzrokowo-­ruchową i uczy nowych umiejętności.
8. Baw się z dzieckiem – nie ma lepszej nauki niż poprzez kreatywną zabawę.
9. Przygotuj dziecku kącik do nauki – niech będzie uporządkowany, odpowiednio zaaranżowany, by zachęcał do pracy i nie był miejscem rozpraszania.
10. W pracy z dzieckiem stosuj podejście multisensoryczne (wielozmysłowe). Każdy człowiek ma modalności zmysłowe, dzięki którym uczy się najbardziej efektywnie. Eksperymentuj, aby odnaleźć to, co jest najbardziej skuteczne w przypadku Twojego dziecka.

 Opracowanie: Anna Kich – pedagog

Na podstawie:

Bogdanowicz, M. ,,Dziecko ryzyka dysleksji – co to takiego? ”

Bogdanowicz, M.  ,,Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu – dysleksja rozwojowa”.

Bogdanowicz, M. ,,Integracja percepcyjno – motoryczna. Teoria – diagnoza – terapia”.

Bogdanowicz, M. ,,Ryzyko dysleksji: problem, diagnoza, profilaktyka”.

Bogdanowicz, M.,, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie”.

Brzezińska, A.  ,,Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do czytania i pisania”.