MÓZG W SIECI: JAK NOWE TECHNOLOGIE ODDZIAŁYWAJĄ NA MŁODYCH UŻYTKOWNIKÓW.
Współczesna młodzież dorasta w świecie, w którym granica między rzeczywistością a przestrzenią cyfrową staje się coraz bardziej płynna. Smartfony, media społecznościowe, gry online i sztuczna inteligencja to nieodłączne elementy ich codziennego życia. Choć technologie oferują ogromne możliwości rozwoju, edukacji i kontaktu ze światem, to coraz częściej pojawiają się pytania o ich wpływ na rozwijający się mózg młodego człowieka.
Mózg nastolatka charakteryzuje się wysokim poziomem neuroplastyczności – zdolności do przystosowywania się i zmiany pod wpływem doświadczeń. Oznacza to, że środowisko,
w jakim funkcjonuje młody człowiek, ma kluczowe znaczenie dla jego rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego. Nowe technologie, będące integralną częścią tego środowiska, mogą więc kształtować mózg – zarówno w sposób pozytywny, jak i negatywny.
Nie sposób nie dostrzec korzyści płynących z rozsądnego korzystania z nowych technologii. Internet i aplikacje edukacyjne umożliwiają szybki dostęp do wiedzy, rozwijają umiejętności poznawcze, wspierają kreatywność i pozwalają na naukę w atrakcyjnej, interaktywnej formie. Gry logiczne i symulacje mogą poprawiać zdolności analityczne i koordynację wzrokowo-ruchową. Co więcej, cyfrowe narzędzia komunikacji ułatwiają budowanie relacji społecznych, zwłaszcza w czasach izolacji czy migracji.
Jednak dynamiczne, wielokanałowe środowisko cyfrowe ma także swoje ciemne strony. Młody mózg, narażony na nadmiar bodźców, może mieć trudności z koncentracją uwagi i uczeniem się. Media społecznościowe, oparte na systemie nagród (lajki, komentarze, powiadomienia), stymulują wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za uczucie przyjemności. To mechanizm podobny do tego, który występuje przy uzależnieniach.
Nadmiar czasu spędzanego online może prowadzić do uzależnienia od ekranu, zaburzeń snu, obniżonego nastroju, a także problemów z samooceną. Młodzi ludzie porównują się z nierealistycznymi obrazami w Internecie, co może zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych, depresji i zaburzeń odżywiania.
Paradoksalnie, choć nowe technologie umożliwiają stały kontakt z innymi, wielu młodych ludzi odczuwa coraz większą samotność. Częste korzystanie z sieci może zastępować bezpośrednie relacje, a skrócony język komunikacji internetowej może prowadzić do spłycenia empatii i umiejętności społecznych.
Jak wspierać młodych użytkowników?
Nie chodzi o całkowite odcięcie dzieci i młodzieży od technologii – byłoby to ani realne, ani korzystne. Kluczowa jest świadoma obecność dorosłych: rodziców, nauczycieli i opiekunów. Oto kilka zasad wspierających zdrowe korzystanie z technologii:
Edukacja cyfrowa – uczmy młodzież krytycznego myślenia i bezpiecznego poruszania się w sieci.
Ograniczenie czasu ekranowego – zgodnie z zaleceniami ekspertów (np. WHO), warto wprowadzać limity czasu spędzanego przy ekranie.
Wzmacnianie relacji offline – dbajmy o wspólny czas bez urządzeń, oparte na rozmowie, ruchu i realnym kontakcie.
Przykład idzie z góry – dzieci uczą się przez obserwację, więc warto zwrócić uwagę na własne nawyki cyfrowe.
Nowe technologie są jak narzędzie – mogą budować, ale też niszczyć, jeśli są używane bez refleksji. Mózg młodego człowieka jest wyjątkowo podatny na wpływy otoczenia, dlatego tak ważne jest, by środowisko cyfrowe, w którym się rozwija, było bezpieczne, wspierające i sprzyjające rozwojowi. Odpowiedzialne korzystanie z technologii to dziś nie tylko wyzwanie, ale i obowiązek nas wszystkich.
Opracowanie: Izabela Pyl, Patrycja Lech